[[@YHRK]] [[@Spiritual]]

Yōga Tattva Upanishad
Languages: Telugu and Sanskrit
Script: TELUGU
Sourcing from Upanishad Udyȃnavanam - Volume 2
Translation and Commentary by Yeleswarapu Hanuma Rama Krishna (https://yhramakrishna.com)
NOTE: Changes and Corrections to the Contents of the Original Book are highlighted in Red
REQUEST for COMMENTS to IMPROVE QUALITY of the CONTENTS: Please email to yhrkworks@gmail.com
Courtesy - sanskritdocuments.org (For ORIGINAL Slokas Without Sandhi Splitting)

Hide ORIG_SLOKA

తస్మాత్ జ్ఞానం చ యోగం చ  
ముముక్షుః దృఢమ్ అభ్యసేత్।

ఎద్దానివలన యోగైశ్వర్య కైవల్యస్థానము సిద్ధించుచున్నదో, అట్టి ‘వైష్ణవయోగతత్త్వార్థి’నై శ్రీరామచంద్ర భగవానునికి భజించుచున్నాను. తత్త్వాణ్వేషకులమగు మనకు తత్త్వసిద్ధికి ‘శ్రీరామరక్ష’ వెంటనుండునుగాక!

శ్రీ గురుదేవులవారు: ప్రియ ఆత్మానంద స్వరూపులగు శిష్యదేవులారా! ఏది వినుటచే, పఠించుటచే సర్వజనులకు సర్వదోషములు, సర్వ పాపములు, సర్వపాపదృష్టులు తొలగి, మనస్సు ‘నిర్మలము’ కాగలదో, ఏది యోగులకు యోగసాధనయందు హితము- సానుకూల్యత ప్రసాదించగలదో - అటువంటి యోగతత్త్వము గురించిన విశేషములను చెప్పుకొనుచున్నాము. మీరంతా సావధానచిత్తులై శ్రద్ధాసక్తులతో ‘‘సోఽహమ్-తత్త్వమ్’’ జ్ఞాన మహదాశయులై వినండి.

సర్వాంతర్యామి, సర్వతత్త్వ స్వరూపుడు, కరుణామయుడు, యోగయోగీశ్వరుడు, భక్తవత్సలుడు, యోగజనుల విశ్రాంతి మార్గప్రదాత, జగత్ పాలకుడు - అగు విష్ణు భగవానునికి రెండు చేతులు జోడించి హృదయపూర్వకంగా నమస్కరిస్తున్నాము. మన ఈ తత్త్వవిచారణకు - బిడ్డకు తండ్రి వలె మార్గదర్శకులై తోడు నీడ అయి ఉండవలసినదిగా ప్రేమ - భక్తి పూర్వకంగా సుస్వాగతము పలుకుచున్నాము.

పరమ ప్రేమాస్పదుడు, జగత్ పితామహుడు, జగత్ రచయిత, సరస్వతీదేవీ సమేతుడై జీవులను తరింపజేయు మహదాశయుడు, (జాగ్రత్-స్వప్న-సుషుప్తి-తురీయములనబడే నాలుగు ముఖములతో ప్రకాశించు) చతుర్ముఖుడు - అగు ఓ బ్రహ్మ భగవాన్! నమో నమో నమో నమః।

ఒకానొక సందర్భములో - సృష్టికర్త, జగత్ పితామహుడు, సర్వజీవులపై అవ్యాజప్రేమాస్పదుడు, సర్వజీవ శ్రేయోభిలాషి, సర్వజీవులకు జీవనప్రదాత….అగు బ్రహ్మదేవుడు విష్ణులోకం ప్రవేశించారు. విష్ణుభగవానుని దర్శించి సాష్టాంగదండ ప్రణామములు సమర్పించారు. విష్ణుభగవానుడు పుత్రవాత్సల్యంగా బ్రహ్మదేవునికి ‘సుస్వాగతము’ పలికారు. తన ప్రక్కనే సుఖాశీనులుగా చేశారు.

బ్రహ్మదేవుడు :

స్వామీ! విష్ణుభగవాన్! పితృదేవా! నమో నమః।

శ్లో।। ‘విష్ణుః’ నామ। మహాయోగీ। మహాభూతో। మహాతపాః।
తత్త్వ మార్గే యథాదీపో దృశ్యతే పురుషోత్తమః।

ఈ జీవులు తత్త్వాణ్వేషకులై యుండగా, వారి తత్త్వానేషణా మార్గములలో ‘చీకటిలో దీపము’ (భోదీపః బ్రహ్మ రూపేన సర్వేషాం హృది సంస్థితః) వలె కనిపించు పురుషోత్తములు మీరు! సర్వులకు స్వస్వరూపులై వెలయుచుండుటచే ‘‘విష్ణు’’ నామధేయులు! మహాయోగ యోగీశ్వరులు! సర్వజగత్తులు, సర్వజీవులు, వారి వారి భౌతిక రూపములు తమ భౌతిక ప్రదర్శనమే కాబట్టి మహాభూతస్వరూపులు! తపస్సు - ధ్యానముల పరాకాష్ఠ మీ పాదపద్మములను చేరుటయే కాబట్టి మహాతపోరూపులు! అట్టి అరాధ్యదైవము, జగన్నాధుడు అగు మీకు ప్రణిపాతుడనగుచూ, సేవించుచూ పరిప్రశ్నించుటకై ‘అనుజ్ఞ’ ప్రసాదించ వేడుకొనుచున్నాను.

అష్టాంగయోగ వివరణ పూర్వకంగా సర్వయోగాభ్యాసులకు సులభమమయ్యేరీతిగా దయచేసి వివరణ చేయండి.

హృషీకములకు (ఇంద్రియములన్నిటికీ) ఈశుడగు హృషీకేశుడు:

హే సృష్టి కళా విశారదా! బ్రహ్మలోకాధిపతీ! బ్రహ్మ భగవాన్! మీరు కోరినట్లు తత్త్వార్థపూర్వకంగా యోగతత్త్వము గురించి వివరించి చెప్పుకొందామయ్యా. సర్వజనుల శ్రేయస్సును దృష్టిలో పెట్టుకొని చెప్పుచున్నాను. వినండి.

సర్వే జీవాః సుఖైః దుఃఖైః మాయాజాలేన వేష్టితః।
తేషాం ముక్తికరం మార్గం, మాయాజాల నికృంతనమ్।।

పంచేంద్రియములకు విషయముల రూపమైనట్టి ఈ దృశ్యముపట్ల ఈ జీవుడు అభ్యాసవశంగా కల్పించుకొన్న ఆశ-దురాశ-పేరాశ-నిరాశ-నిస్పృహా రూపమే ‘‘సంసారము’’. అట్టి ఈ సంసార బద్ధులగు జీవులంతా కూడా ‘సుఖములు - దుఃఖములు’ అను రెండు వరుసలు గల త్రాళ్లతో పేనబడిన మాయాజాలము (Fishernet of Illusionary perceptions and cravings) లో చిక్కుకున్నవారై జీవితయానములను గడపుచూ ఉండటము జరుగుతోంది.

అందుకు ముక్తి మార్గము ఏమిటి? స్వయం కల్పితమగు అట్టి ఆ మాయాజాలమును త్రెంచివేయుటయే (నికృంతనమ్).

అప్పుడు ఈ జీవునకు సిద్ధించగల కేవలీ స్వస్వరూపమగు ‘కైవల్యపదము’ అను పరమస్థానము ప్రయత్నశీలునికే సిద్ధిస్తోంది. అందుకే ‘అప్రయత్నశీలునికి అది దుష్ప్రాప్యము’ అని శాస్త్రములచే గుర్తుచేయబడుచున్నది.

అయితే కేవలము శాస్త్ర విజ్ఞానము (Merely knowing and then Talking various details) మాత్రం చేత కైవల్యము లభించేది కూడా కాదు. ‘‘కేవలం జ్ఞానమును ఆశ్రయిస్తాం. యోగసాధనతో పనేమున్నది?’’ - అనునది కుదురునది కాదు. తెలుసుకొన్న తరువాత (జ్ఞానము తరువాత After knowing) ‘అనుకోవటము, అనిపించటము’ (అనబడు మనన-నిదిధ్యాసలు) అవసరం కదా!

అందుచేత,

పతితా శాస్త్ర జాలేషు ప్రజ్ఞయా తేన మోహితాః।
కొందరు తెలివిగలవారై ఉండి కూడా జ్ఞానసమాచారము వింటూ, తెలుసుకొని కూడా, వెళ్ళి వెళ్లి శాస్త్ర సమాచారముల వలలో పడి మోహితులై ‘తత్ అఖండాత్మ అహమేవ’ అను
స్వానుభవమునకు చెందిన తగినంత ‘బుద్ధి సంసిద్ధత’ పెంపొందించుకోవటం లేదు. ‘‘ఆ"! తెలిసిపోయిందిలే!’’ - అని విని, (లేక) చదివి ఊరుకుంటున్నారు. యోగాభ్యాసమునకు ఉపక్రమించటంలేదు. ‘‘ఈ సమస్తము మమస్వరూపమగు అఖండాత్మయే’’ - అను అనునిత్య , నిస్సందేహ స్వానుభవమును అనుక్షణికము చేసుకోలేకపోతే జ్ఞానముండి ఏమి ప్రయోజనం? అనగా, ‘‘తెలుసుకోవటము-తెలియజెప్పటము’’ ఈ రెండూ కూడా స్వానుభవమును సంతరించుకున్నప్పుడే ప్రయోజనము సుమా!

కైవల్యము :
దేవతలకు కూడా చెప్పుటకు అలవికానిది. అనిర్వాచ్యపదం వక్తుం న శక్యం తై సురైః అపి!
ఎందుకంటే అయ్యది ఎవరికి వారికే స్వాత్మప్రకాశరూపమై యున్నది.
సర్వసందర్భములకు ఆవల కేవల సహజ స్వస్వరూపముగా సర్వదా ప్రకాశమానమైయున్న ఆత్మపదస్థితి.
అది శాస్త్రములు పఠించినంత మాత్రం చేత ప్రకాశమానమవుతుందా? అనుభూతికి సరిపోతుందా? లేదు.
అట్టి శ్రోత లక్ష్యశుద్ధితో అభ్యాసి కావాలి. బుద్ధి దోషములు తొలగాలి. అదే తాను కావాలి. (He has to uninterruptedly experience himself as Al-present and ever present self)

స్వాత్మ ప్రకాశరూపం తత్ కిం శాస్త్రేణ ప్రకాశ్యతే?
తానే అదై ఉన్నట్టిది. సర్వదా తానే అయి ఉన్న ‘ఆత్మతేజస్సు’ను శాస్త్రములు వచ్చి వెలిగించటమేముంటుంది?
కనుక తాను అదియే అని - అనునిత్యమైన అనుభవంగా సంతరించుకోవాలి.

నిష్కళంకము (కళంక రహితము), నిత్యనిర్మలము, పరమశాంతము, ఈ దృశ్య - దేహ - దేహదేహాంతరములు - ఇత్యాది సర్వ వ్యవహారములకు అతీతమైనది, నిర్గుణ నిర్విషయ - నిరామయమైనది - అగు కేవలాత్మతత్త్వమే ( The Absolute Ever existent, ever blossoming and ever beyond self itself) ఈ జీవుని వాస్తవ రూపము. అట్టి పరతత్త్వమే ‘జీవరూపాంశ’ను, తనకుతానై ప్రదర్శించుచున్నది.

తదేవ జీవరూపేణ పుణ్యపాపై ఫలైర్వృతమ్।
అట్టి ఆత్మాంశరూపుడగు జీవుడు (జీవాత్మ) స్వాత్మకల్పిత దృశ్యములో ప్రవేశించి, పుణ్య పాప ఫలములచే ఆవృతుడు అగుచున్నాడు. ఉపాధి పరంపరలు ధారణ చేస్తూ, దృశ్య గ్రాహ్య - దృశ్య త్యాజ్యములందు ఒకదాని తరువాత ఒకటిగా సమాహితుడగుచున్నాడు. అనేక దుఃఖ పరంపరలచే ఆవృతుడు(encompassed), ఆకృతుడు (en-formed) అగుచున్నాడు.

త్వమ్ తత్ ఏవ।
‘జీవుడు’ అనునది ఆత్మకు సందర్భ సత్యమేగాని, సహజసత్యము కాదు. ఈ జీవుడు పరమాత్మ పదమును పోగొట్టుకొని ఉండలేదు. కించిత్ ఏమరుపుయే - ఈ అపార సంసారము.

అటువంటి పరమాత్మ స్వరూపము అనునిత్యమైనది. సర్వ భావపదములకు అతీతమైనది. కేవల జ్ఞానస్వరూపము (Form of Absolute knowing). అయ్యది జీవాత్మగా మారిపోతుందా? లేనేలేదు.

ఒకడు ఉద్యోగిగా, తండ్రి - మేనమామ - భర్త - మిత్రుడు - పుణ్యుడు - పాపుడు - ఇత్యాదులుగా వేరువేరు సందర్భములలో వేరువేరు జనులతో సంబంధ, సందర్భ, అనుభూతులు కలిగి ఉన్నప్పటికీ ఆతడు సర్వదా ‘పరము’ (వేరుగా As Beyond all such related contexts)గానే ఉన్నాడు గాని, వాటిలో ఒకటి అయిపోయి ఉండటంలేదే! అట్లాగే పరమాత్మ యథాతథమై ఉన్నారు. ఈ జీవుడు స్వతఃగా సర్వదా పరమాత్మస్వరూపుడే! ఇందులో సందేహించవలసినదే లేదు.

అహంకారమ్ ప్రతిబింబిమివ స్ఫురితమ్।

జలములో సూర్యబింబము ప్రతిబింబిస్తూ కనిపిస్తున్న విధంగా ఆత్మయందు ‘‘జగత్ దృశ్యము’’, ‘‘అహంకారము’’ అనునవి భావనా - స్ఫురణరూపంగా బయల్వెడలుచున్నాయి. జలంలో తరంగమువలె ప్రదర్శితమౌతోంది. జీవితము అను సందర్భంనకు సంబంధించినది జీవాహంకారము (Individualistic sense of I). అది పంచభూతాత్మకముగా, అభూతపిండముగా (Non-materialistic i.e., మనోబుద్ధి చిత్త అహంకార రూపములుగా), ధాతుబద్ధరూపంగా, సత్వ రజో తమో త్రిగుణాత్మకంగా, సుఖ దుఃఖ పరంపరలతో సమాయక్తమై (Deeply involved) ప్రకటితమగుచున్నది (Getting manifested). తత్ఫలితంగా విశుద్ధుడగు పరమాత్మయే-ఆ సందర్భములో ‘జీవుడు’ అని చెప్పుకోబడుచున్నారు. దీనికావల (పరమై) ప్రతి జీవునియందు ‘పరమాత్మాఽహమ్’ - అను సర్వాతీత, కేవలీ స్వకీయతత్త్వము అప్రతిహతంగా వేంచేసియే ఉన్నది.

‘కేవలాత్మాఽహమ్’ భావసిద్ధి :

ఈ జీవునిపట్ల ఆయా స్వకీయ అభ్యాసములు, స్వభావములు మొదలైనవి ఆత్మతత్త్వ అనుభవమునకు అడ్డులు (Barriers) అగుచున్నాయి.

✤ ‘ఏదో ఇంకా పొందాలికదా!’ అనురూపముతో వెంటనంటి వర్తించు కామము (Desires);
✤ తదితర జీవులను ఉద్దేశ్యించి సుదీర్ఘ తీవ్ర వ్యతిరిక్త రూపమగు క్రోధము (Deep and long continued Anger and opposition) {ఒకే సందర్భములో వచ్చిన కోపము 3 సార్లు మించి గుర్తు చేసుకొని కోపముతో చెప్పటము / ప్రదర్శించటము జరిగితే - అది క్రోధ లక్షణము};
✤ ‘‘ఉన్నదేదో పోగొట్టుకుంటామేమో! ఎప్పుడు ఏమవుతుందో!’’ అనే రూపముగల భయము (Fear psychosis);
✤ సత్యాసత్యములు, నిత్యానిత్యములు తగినంత పరిశీలించకుండా ఊహ-అపోహలు సుదీర్ఘముగా కొనసాగించు మోహము (Illusionery perceptions);
✤ ‘ఇది నాది. నాకే ఉండాలి. ఇతరుల నుండి దాచుకోవాలి’ అను దాచి దాచి ఉంచుకొను / అత్యాగరూపమగు లోభము (Sense of privately and secretary possessing while refusing others share);
✤ తనయొక్క ధన - జన - దేహ సంపదలను చూచుకొని ‘నా అంతటివాడు ఎవ్వడు?’ అను రూపముగల మదగర్వము (Exhibiting pride and dominating);
✤ ‘ఏదో ఇంకా చేయాలి! చేయాలి’ అనే రూపముగల తీవ్ర రజోగుణ స్వభావము (Restlessly Work-holic);
✤ ఇతరులతో గల సన్నిహితమైన ‘నావారు’ అను తీవ్ర భావనచే ఏర్పడే మమకారము (బెంగ, కార్పణ్యము ‘నావాళ్లకి ఏమౌతుందో’ అనే దిగులు) (Pseudo pessimism on account of attachment viz. ‘my people’, My belongings, My beloved, etc.)
✤ ఇంకా ఇంకా పొందాలని, ఊళ్ళు ఊళ్లే సొంతం చేసుకొని కులకాలనే తీవ్ర వాంఛారూపమగు, - సంతృప్తియొక్క ఛాయ కూడా లేని తృష్ణ (Urge to possess still something more);
✤ ‘నేను తక్కువ - వాళ్లు ఎక్కువ’ అని తలచుచూ సిగ్గుపడటము, లజ్జ (sense of shy / feeling shy and low);
✤ ఎప్పటికప్పుడు ఏది ఏమౌతుందోనన్న ఆవేదన. ఉద్వేగపూరితమైన, అసందర్భమైన భయము (Feeling of Fear without a reason or context);
✤ అకారణంగా దిగులు, వేదన చెందటము, దుఃఖపడటము (worry as a Habit);
✤ ఎప్పుడూ బాధితునివలె దుఃఖితునివలె, నష్టపోయినవానివలె మాట్లాడుటము, విషాదము (Meloncholy);
✤ కష్టాలొస్తే క్రుంగిపోవటం….సుఖాలొస్తే పొంగిపోవటం. హర్ష (over flowing with happy events) - శోకములు (lamentings);

ఈ ఈ మనోదోషములన్నీ ఈ జీవుని మనోబుద్ధి ఫలకములలో చేరి ఈతనిని జన్మ జన్మాంతరములుగా పట్టి పీడిస్తున్నాయి. ఈ దోషములను జీవుడు మొదలంట్లా తొలగించుకున్నాడా…ఇక, ఏభి దోషైః వినిర్ముక్తః, సజీవః కేవలోమతః। అట్టి జీవుడు కేవలుడే! కేవలమగు ఆత్మానందమును స్వభావసిద్ధము చేసుకోగలడు. కేవల స్వరూపమునకు సంబంధించిన నిత్యోదిత స్వానుభవమే ‘‘కైవల్యము’’.

అందుచేత ఓ బ్రహ్మదేవా! తస్మాత్ దోష వినాశార్థమ్ ఉపాయం కధయామితే। ఈ దోషములు తొలగిపోవటానికి ఉపాయములు చెప్పుచున్నాను. వినండి.

Ⅰ. జ్ఞానమే గొప్పది :

ముముక్షువులలో కొందరు ‘‘కర్మలు, యోగసాధనా ప్రక్రియలు వీటన్నిటికన్నా జ్ఞానమే గొప్పది. ఆత్మజ్ఞాన సమాచారమే ఉద్ధరిస్తుంది. కర్మలు, యోగసాధనములు ఎందుకులే! అని తలచుచున్నారు. ‘‘జ్ఞానము చేతనే కైవల్యము’’ అని సిద్ధాంతీకరిస్తున్నారు.

Ⅱ. యోగమే గొప్పది :

మరికొందరేమో ‘‘ప్రాణాయామము, కుండలినీ ఊర్థ్వ సంచలనము, షట్ చక్రోపాసనానంతర బ్రహ్మరంధ్ర - సహస్రార స్థానాంతర్గత ధ్యానము’’ మొదలైన సాధనల వలననే మోక్షము సాధ్యము. అది వదలివేసి, కేవలము ఆత్మజ్ఞాన సమాచారము వినుటచేత, చదువుటచేత ‘‘ఏమి ప్రయోజనం?’’… అను అభిప్రాయం కలిగి ఉంటున్నారు.

ఈ ఈ అభిప్రాయముల గురించి ఇప్పుడు విశ్లేషణం చేసుకుంటున్నాము.

యోగాభ్యాసము అత్యవసరమే! ఎందుకంటే, ఆత్మగురించి జ్ఞానము సంపాదించుకోవటమనేది తెలుసుకోవటం వరకే అగుచున్నది.

యోగహీనం కథమ్ జ్ఞానమ్ మోక్షదం భవతి ధృవమ్?

(1) తెలుసుకోవాలి (శ్రవణం)
(2) తెలుసుకొన్నది అనుకోవాలి (మననము)
(3) అనుకున్నది అనిపించాలి (నిదిధ్యాస)
(4) అనిపించే దానితో మమేకం కావాలి.

‘‘ఈ కనబడే సమస్తము మమాత్మచమత్కార విన్యాసమే’’ అనే అనుభూతి సహజము, అనుక్షణికము కావాలి (సమాధి). అందుకుగాను ఈ మనస్సు - దేనిని ఎంతవరకు ఏరూపంగా విడవాలో, అది అంతవరకు విడవబడాలి. దేనిని ఎంతవరకు ఏ రీతిగా పట్టుకోవాలో, అది ఆ రీతిగా పట్టుకోవాలి. తదితరమైనదంతా ఆత్మకు అనన్యమని అశంసయంగా అనిపించటం స్వభావసిద్ధంకావాలి.

అందుకు శాస్త్రములు సూచించు అష్టాంగ యోగాభ్యాసములు, భక్తిసాధన మొదలైనవి అత్యావస్యకము. కనుక జ్ఞానమాత్రం చేత (తెలుసుకోవటం, సంభాషించటం, వినటం….ఇంతమాత్రం చేత) ‘నాకు బంధమే కించిత్ కూడా లేదు’ అను రూపముగల మోక్షము ఎట్లా లభిస్తుంది?లేదు. స్వానుభవమై అది అనుక్షణికమవటము సులభం కాదు. అందుకు అభ్యాసము అత్యావస్యకము.

జ్ఞానాభ్యాసము : జ్ఞానము అనగా ‘‘అవగాహన’’యే కదా! ‘‘మేము యోగాభ్యాసులమై మాత్రమే ఉంటాము. జ్ఞానసమాచారము వినము. అనవసరం!’’ అనునది సరిపోతుందా? లేదు.

యోగోఽపి జ్ఞానహీనస్తు న మోక్షో మోక్ష కర్మణి!
‘‘మోక్ష సాధనలో మేము యోగమునకు పరిమితమౌతాము’’ - అంటే కూడా మోక్షము లభించదు. జ్ఞానము లేకుండా యోగాభ్యాసములను నిర్వర్తించుచూపోతామంటే కూడా మోక్షము అనుభవమవదు. చిట్టచివరికి ఆత్మను ఎరుగుటయే మోక్షము. (జ్ఞానేనైవతు కైవల్యమ్).

అందుచేత…
తస్మాత్ జ్ఞానం చ, యోగం చ ముముక్షుః దృఢమభ్యసేత్!
జ్ఞానము, యోగము కూడా ముముక్షవు దృఢముగా అభ్యసించాలి. మోక్షాభిలాషి అయినవాడు - అటు జ్ఞానాభ్యాసి, ఇటు యోగాభ్యాసి కూడా ఒక్కసారే అయిఉండాలి. జ్ఞాని - అభ్యాసమును ఏమరువరాదు. యోగి-జ్ఞానమును తిరస్కరించి ఉండరాదు. రెండూ మోక్షమార్గములో ప్రయాణించే ద్విచక్ర వాహనమునకు రెండు చక్రములు - వంటివి. అంతేగాని, ఒకటి తరువాత మరొకటి కాదు. అవి వేరైన రెండు మార్గములు కానే కావు. ‘‘జ్ఞానులు వేరు, యోగులు వేరు’’ - అనునది చిన్న పిల్లలు పలికే పలుకులు. విజ్ఞులైన పండితులు అట్లా అనరు.

ఈ జీవుడు సంసార చక్రమునందు బద్ధుడైఉన్నాడు. సంసారము అనగా? దృశ్యముతో తనకు గల సంబంధ - అసంబంధముల గురించిన సరియగు విజ్ఞానమును పెంపొందించుకోవటమే. తనను తాను ఏమరచి దృశ్యపరంపరలయందు ‘నిజమే’ అని అనుకొంటూ పరిభ్రమించటమే.

అజ్ఞానమనగా? సత్యమును ప్రక్కకు పెట్టి నాటకీయమగు (Dramatic) అసత్యమును ఎదురుగా ఉంచుకొని భ్రమలు కొనసాగించటమే కదా!

అజ్ఞానము జ్ఞానము చేతనే తొలుగగలదు. జ్ఞేయమగు ఆత్మ గురించిన జ్ఞానమే కేవలమగు స్వస్వరూపాత్మ గురించిన స్థానమునకు ఏకైక సాధనము.

జ్ఞాతము = తెలుసుకోవటం. తనను తాను ఎరుగుట. తనయొక్క మాయాతీత సాక్షీమాత్ర నిర్మల నిజరూపము యొక్క స్వాభావికానుభవము. పరమపదమగు కైవల్యము.

కనుక సర్వయోగసాధనల అంతిమాశయము ‘ఆత్మాఽహమ్’, ‘‘అహమ్ బ్రహ్మాస్మి’’, ‘త్వమేవాహమ్’, ‘తత్త్వమ్’ యొక్క స్వానుభవమే!

జన్మ జన్మలుగా ఈ జీవుడు ఆశ్రయించిన, ‘‘స్వస్వరూపాత్మపట్ల అజ్ఞానము’’ మొదలంట్లా తొలగి, ‘అఖండమగు ఆత్మ’ అనుక్షణికానుభవము అవటానికి సాధన - యోగము.

హే బ్రహ్మన్! ‘యోగము’ అనునది అనేక విధాలుగా సాధన వ్యవహారితమైయున్నది.
(1) మంత్ర యోగము (2) హఠయోగము (3) లయయోగము…ఇవన్నీ విడివిడిగాను, (4) నాలుగవది అగు రాజయోగము వైపుగా - వివిధ మెట్లుగాను చెప్పబడుచున్నది. యోగములన్నిటిలో ‘4’ అవస్థలు పరికీర్తించబడుచున్నాయి.

(1) ఆరంభావస్థ (The Begining Acts / Process)
(2) ఘటావస్థ (The State of Constancy/Solidarity)
(3) పరిచయావస్థ (Differentiation of (Ⅰ) The Self within the world and (Ⅱ) The Self beyond the world)
(4) నిష్పత్తి (Mutually placing with due synchronisation)

హే బ్రహ్మ భగవన్! వీటి వీటి లక్షణముల గురించి వివరించుకొంటున్నాము. సమాహితమైన శ్రద్ధ - ఆసక్తులతో కూడిన చిత్తముతో ముముక్షువులు ఇది గమనించెదరుగాక!

మంత్రము : మనన రూపము. అందుకుగాను ఇష్టదైవము యొక్క నామము, బీజాక్షర-సమన్వితము. నిర్మితము, పరమార్థపూరితము. ఋషిప్రసాదితము. మననమునకు సహకారికము అగుచున్నది. (మననాత్ త్రాయతే ఇతి మంత్రమ్). అట్టి మనన రూప శబ్దము (లేక) వాక్యములో గల పరమ ఉద్దేశ్యము పరమాత్మతో మమేకమే। అట్టి సోఽహమ్ భావన ‘మాతృక’ అనబడుచున్నది. అట్టి ‘మాతృక’తో కూడిన మంత్రమును పరమార్థ మనన పూర్వకంగా శ్రద్ధాభక్తులతో 12 సంవత్సరములు మంత్రోపాసన(మంత్రజపము)చే మంత్రసిద్ధి కలుగగలదు. క్రమంగా ‘అణిమ’ మొదలైన అష్టాంగయోగ సమన్విత స్థితి, తత్‌గుణాత్మకమైన జ్ఞానము లభించగలవు.

జపయోగము లయయోగమునకు ప్రారంభదశ మాత్రమే! జపముయొక్క ముఖ్యోద్దేశ్యము, ప్రయోజనము మనోలయమే! జపము పూర్వ - దశగాను, లయయోగము ఉత్తరోత్తర దశగాను చెప్పబడుచున్నది.

శ్లో।। అల్పబుద్ధిః ఇమం యోగం సేవతే సాధకాధమః।
లయయోగః చిత్తలయః కోటీశః పరికీర్తితః।।

కేవలము జపము చేస్తూ ఉండటమనేది ‘సాధన’లో క్రింద (మొదలు) కార్యక్రమము. క్రిందమెట్టు వంటిది. అంతకు మాత్రమే పరిమితమైతే, అది అల్పబుద్ధితో కూడిన ‘సాధకాధమస్థితి’ అగుచున్నది. అనేక భావనారూపమగు మనస్సు క్రమంగా దృశ్య విషయములనుండి జపయోగముచే విరామము (withdraw) పొందసాగుచున్నది. ‘నామజపము’ నుండి ఇష్టదైవ-తత్త్వము’నందు ప్రియము పొందుచూ, ఈశ్వరత్వమును, ఆత్మత్వమును సమీపించసాగుచున్నది. చిత్తము క్రమంగా ఇష్టదైవ పరమార్థ పరతత్త్వమునందు మమేకమగుచుండగా ‘చిత్తలయము’ సిద్ధించుచున్నది. అదియే ‘‘కోటీశము’’ అని కూడా పరికీర్తించబడుచున్నది.

ఒకడు కూర్చుని ఉన్నప్పుడు, నడచుచున్నప్పుడు, భుజించుచున్నప్పుడు, ఊపిరి పీల్చుచున్నప్పుడు, వదలుచున్నప్పుడు కూడా ధ్యాస ‘ఈశ్వర తత్త్వ ధ్యానము’ నందే నియమితమగుచుండగా, ఈ జగత్ దృశ్యమంతా నిష్కళంకమగు ఈశ్వర స్వరూపంగా (పరమాత్మయే ఈ అన్ని రూపాలలో, సమస్త రూపములుగా) - ‘చ్యుతి’ (Distraction) లేకుండా, స్వభావంగా - అనిపించటము జరుగుచూ ఉంటే → సయేవ లయయోగస్యాత్। ‘‘ఇదంతా సర్వదా ఈశ్వర విలాసమే’’ - అని అనిపించటమే లయయోగము.

‘‘ఈ కనబడేదంతా పరమేశ్వర స్వరూపమే’’ - అని అనిపించటం లయయోగము. అది అనుక్షణికము, స్వాభావికము అవటానికి మార్గము హఠయోగము. ఇక ఇప్పుడు హఠయోగము గురించి వివరించుకుందాము.

అష్టాంగ యోగములు : (1) యమము (2) నియమము (3) ఆసనము (4) ప్రాణసంయమము (5) ప్రత్యాహారము (6) ధారణ (7) ధ్యానము (భ్రూమధ్యగా హరిని ధ్యాసతో ధ్యానించటము) (8) సమతావస్థ స్వరూపమగు ‘సమాధి’ ఇవి అష్టాంగ యోగములుగా చెప్పబడుచున్నాయి. ఇవన్నీ ‘‘మమాత్మా సర్వభూతాత్మా’’, ‘‘అహమ్ సర్వస్య ప్రభవో’’ మొదలైన ‘‘కేవలాత్మాఽహమ్’’ స్వాభావికభావనకు - ఉపకరణములు. ఇవన్నీ ‘‘హఠయోగము’’ యొక్క అంగములు. ఈ అష్టాంగములకు ఉపాంగములు శాస్త్రములచే ప్రవచితము అగుచున్నాయి.

ఇవి గాక ‘హఠయోగము’లో మరికొన్ని విశేషమైన విషయములు :

(1) మహాముద్ర (2) మహాబంధము (3) మహావేధ (4) ఖేచరీముద్ర (5) జలంధర ముద్ర (6) ఉడ్డీయాణము (7) ప్రణవమును (అ, ఉ, మ, ఓంలను) సుదీర్ఘంగా అనుసంధానము చేయుటము. (8) మహనీయుల స్వానుభవము, (9) వేదముల - వేదాంత వాఙ్మయముయొక్క మహావాక్య ప్రవచనములగు ‘‘సోఽహమ్, తత్ త్వమ్’, ఏకో విష్ణుః మహత్ భూతమ్’’ మొదలైన సిద్ధాంతముల సవివరణములను శ్రవణము చేయుటము. (10) పరతత్త్వము గురించి శాస్త్రాధ్యయనము (11) త్రి - ధామతములు ‘వజ్రోళీ’, ‘అమరోళీ’, ‘సహజోళీ’ ఇవన్నీ కూడా ‘హఠయోగము’ యొక్క అంతర్విభాగ వివిధ విశేషములు. హఠయోగ వృక్షముయొక్క వివిధ శాఖలు. హే బ్రహ్మ భగవన్! వాటి వాటి వేరువేరు ప్రత్యేక లక్షణముల గురించి, కొన్ని తాత్త్విక - ప్రాముఖ్యార్థములను లోక కళ్యాణార్థమై చెప్పుకొనుచున్నాము. వినండి.

(1) యమము : ఈ ఇంద్రియములు ఆయా ఇంద్రియ విషయములై వ్రాలుచూ ఉండటము స్వభావముగా కలిగినవైయున్నాయి. కంటికి-చూపు; చెవికి-వినటము; నోటికి-మాట్లాడటము; నాలుకకు-రుచిచూడటము; చర్మమునకు-స్పర్శ; ముక్కుకు-వాసన చూడటము; కాళ్లకు తిరిగిరావటము; చేతులకు పనులుచేయటము-ఇత్యాదులన్నీ ‘ధర్మము’ (Natural Feature) గా కలిగి ఉన్నాయి.
వాటి వాటి విశేషములవైపు ప్రసరణమే వాటికి ‘ఆహారము’. యోగి - వాటన్నిటినీ లఘు ఆహారవర్తనము’ నందు (అవసరమైనంతవరకే) ఉపయోగించుచున్నాడు. ఇదియే ‘యమము’ యొక్క ముఖ్యమైన తత్త్వార్థము. ఇతరములన్నీ ముఖ్యోద్దేశ్య సిద్ధికొరకు మాత్రమే సాధనరూపములుగా చెప్పబడుచున్నాయి.

(2) నియమము : తదితర జీవులకు మనోవాక్ కాయములచే బాధ కలిగించకపోవటము - అహింస. ఓ చతురాననా! అహింసయే ‘నియమము’ యొక్క ముఖ్య విశేషము (పెద్దకొమ్మవంటిది).

(3) ఆసనము : ధ్యానము యొక్క అభ్యాసము కొరకు దేహమునకు సానుకూల్యమైన ఆసనము (sitting posture) ను యోగి ఆశ్రయించుచున్నాడు. అట్టి అనేక ఆసనములలో ‘4’ ఆసనములు ముఖ్యమైనవిగా ఉదహరించుకుంటున్నాము.

(1) సిద్ధాసనము (2) పద్మాసనము (3) సింహాసనము (4) భద్రాసనము. ఈ నాలుగు ‘ఆసన చతుష్టయము’గా సూచించ బడుచున్నాయి.

ఓ చతురాననా! బ్రహ్మదేవా! మొట్టమొదటగా యోగాభ్యాసము ప్రారంభించుచున్నప్పుడు అట్టి ముముక్షువుకు కొన్ని విఘ్నములు ఎదురు అగుచూ ఉంటాయి. యోగాభ్యాసులందరినీ దృష్టిలో పెట్టుకొని, వారికి శుభము కలుగుటకై…‘‘అట్టి విఘ్నములు ఏఏ తీరులుగా ఉంటాయి? వాటిని ఎదుర్కొని అధిగమించి, యోగాభ్యాసమును దృఢం ఎట్లా చేసుకోవాలి?’’ - ఈ విషయాలు ముందుగా చెప్పుకుందాము.

(1) ఆలస్యము : బద్ధకము. సోమరితనము. ‘యోగసాధనకు సిద్ధపడాలి’ అని అనుకుంటూనే, ఆయా ప్రాపంచకమైన - ఆలోచనలతో, పరస్పర జనసంబంధమైన కబుర్లతో, లౌకికమైన సంభాషణలతో, పరస్పర దూషణలతో కాలమును అవకాశములను వృధా చేసుకోవటం. ఉపాసనా స్థానము, ఆసనస్వీకారము మొదలైనవి ఆలస్యము చేస్తూ కాలము వృధా చేయటం. లేదా, యోగాభ్యాస సమయమును అల్పము చేసుకోవటము.

(2) కత్థనం : తనను తాను స్థుతించుకోవటం (లేక) నిందించుకోవటం. అట్లాగే ఇతరులను నిందించటం (లేక) పొగుడుతూ కాలము వెచ్చించటం. ళీఅత్మస్థుతి. పరనింద (లేదా) పరస్థుతి - ఆత్మనిందరి.
❋ వాళ్లు యోగాభ్యాసం చేయరేం? నేను చేస్తున్నాను చూచారా?
❋ వీళ్లు నాకన్నా బాగా చేస్తున్నారేం? మరి నేను వారిలా ఎట్లా చేయాలి?
❋ నాలాగా ఎందరు చేయగలరు? నాకు తెలిసినంతగా చాలామందికి తెలియటం లేదు.
❋ వాళ్ళు గొప్పవాళ్ళు. మనవలన ఏమౌతుంది? మన గతి ఇంతే. మోక్షము ఇప్పుడప్పుడే కుదిరేది కాదు.

ఈఈ మొదలైన ఆయా ఆలోచనలు చుట్టుముట్టుతూ ఉంటే, మనస్సు నిలవదు. ఏకాగ్రం కాదు. యోగసాధనలో నిలువవలసిన ధ్యాస బలహీనమౌతూ ఉంటుంది.

(3) ధూర్త గోష్ఠి : ఈ జీవుని మనస్సుకు కలుగుచూ ఉంటున్న ఒక ముఖ్యమైన దురభ్యాసమును జాగరూకత కొరకై గుర్తుచేస్తున్నాను.
❋ ఎవరెవరివో తప్పులు గురించి ఒకరికొకరు సంభాషించుకోవటము. ఒకరు చెప్పటం. మరొకరు ‘ఊ - ఊహూ - ఔను’ అంటూ ఉండటం…,
❋ అట్టి సమయములలో ఆ ఇతరుల సద్గుణములు, ఉపకారములు, మంచి పనుల ఊసు గుర్తు రానీయకపోవటం….,
❋ తనయొక్క మంచి గుణములు, మంచి క్రియలు, మంచి స్వభావములు ఉదహరిస్తూ ఉండటము….,
❋ తనయొక్క తప్పులను, దుర్గుణములను జ్ఞాపకమే పెట్టుకోకపోవటము!
గురుదూషణ. జ్ఞాన-యోగములు బోధించు వారి గురించి అల్పాభిప్రాయములు. దూషణ చేయటం.

{(The ‘Evil’ that men do, lives after them. The ‘Good’ is often interred in their Bones - From William Shakespeare’s Julius Ceasar )
(తప్పులెన్నువారు తండోపతండంబుల్ , ఉర్విజనులకెల్లన్ ఉండు తప్పుల్. తప్పులెన్నువారు తమ తప్పులెరుగరు, విశ్వదాభిరామ, వినుర వేమ।। - వేమన యోగి)}.

ఈ జీవుని చుట్టూ మంచివారూ ఉంటారు. చెడువారూ ఉంటారు.
❋ మంచి వారి ‘మంచి’ గురించి మాట్లాడాలనిపించకపోవటం.
❋ చెడ్డ వారి ‘చెడు’ గురించే మాట్లాడాలనిపించటం.
ఇది ధూర్త గోష్ఠి అగుచున్నది. ఇట్టి అభ్యాసముచే ఏకాగ్రత కొరవడుతుంది. అటువంటి అలవాట్లు చేత ధ్యాస-జ్ఞాన-యోగ సంజ్ఞలయందు బుద్ధి నిలువదు. అందుచేత యోగాభ్యాసికి ధూర్తగోష్ఠి కూడదు.

సర్వత్రా ఆత్మను, సర్వము ఆత్మగా దర్శించటమే యోగాభ్యాసియొక్క అంతిమ ఆశయము కదా! మరి, ధూర్తగోష్ఠి ఆ అభ్యాసిని వెనుకకు గుంజుతుందని గుర్తించకపోతే ఎట్లా?

(అందుకే శ్రీరామచంద్రమూర్తి సర్వయోగాభ్యాసులకు ఒక సూచన ఇచ్చారు. కుర్యాత్ నరాన్ స్వగుణదోష విచారణాని! మానవజన్మ వచ్చింది తన గుణదోషములను వెతికి వెతికి తెలుసుకొని, తొలగించుకోవటానికేగాని, తదితరుల దోషముల చిట్టా వ్రాయటానికి కాదు - యోగావాసిష్ఠ రామాయణము)

(4) మంత్రాది సాధనము : ‘మంత్రము, తంత్రము, విధానములు, నియమములు, ఆహారనియమములు, కట్టు - బొట్టు’ మొదలైన-ఇవియే అంతిమాశయములుగా భావించి, మంత్రాధిష్ఠాన దేవతయొక్క - (సర్వసహజీవులు తానైనట్టి) దివ్య స్వరూపమునందు మనస్సును లగ్నం చేయకపోవటము, లగ్నం చేసి లయింపజేసే ప్రయత్నము చేయకపోవటము - ఇది మరొక విఘ్నముగా గోడవలె నిలచుచున్నది. మంత్రోపాసన, గుణోపాసన, తదితర ధ్యాన యోగములు - ఇవన్నీ కూడా ‘చిత్తలయము’ అనురూపమగు లయయోగము కొరకేకదా! సర్వము పరమాత్మగా దర్శిస్తూ, తనను తాను పరమాత్మతో మమేకము చేయుటమే ముఖ్యాశయమని సాధకుడు ఏ సమయమందును ఏమరువరాదు.

(5) ధాతుధ్యాస : దేహముల పట్ల, ఇంద్రియ సౌఖ్యముల పట్ల, శృంగారము - ధనము - సంతానము - స్వజనము - ఇత్యాదుల పట్ల తీవ్ర ధ్యాస - యోగధ్యాసమునకు మరొక విఘ్నము.

(6) స్త్రీ లోలుత్వము : స్త్రీ - పురుష పరస్పర అశాస్త్రీయ వ్యామోహములు అనేక దశలలో యోగసాధన విఘ్నములు అవగలవు.

ఈ ఈ మొదలైనవన్నీ ‘సంసారము’ అనే ఎడారిలో మృగతృష్ణా జలాశయములవంటివని గమనించబడునుగాక! ఈ విధంగా తెలుసుకొని, వాటిని త్యజించాలి. దూరంగా ఉంచాలి. వాటితో యుద్ధము చేసి అయినాసరే, జయించక తప్పదు.

- ఎదుర్కొనాలి!

ఓ బ్రహ్మదేవా! ఈ జీవుడు స్వకీయ ప్రయత్నముచేతనే సర్వత్రా దిగ్విజయుడు కాగలడు. విఘ్నములను తొలగించుకోగలడు. పుణ్యకార్యములను నిర్వర్తిస్తూ ఇతఃపూర్వపు దోష - అల్ప ‘‘దృష్టి సంస్కారముల’’ పెత్తనములను నిర్జించగలడు. కనుక జనులు ప్రయత్నశీలురై ఉండెదరు గాక!

మనస్సును నిర్మలము, తేజోవంతము, విషయపరంపరల నుండి విరమించుశక్తివంతము అవటానికి, బుద్ధిని నిర్మలము - ప్రశాంతము - విస్తారము - సునిశతముగా తీర్చిదిద్దుకోవటానికి, దేహమును సముత్సాహవంతము, ఆరోగ్యవంతము, పుష్టివంతము చేసుకోవటాని → ప్రాణాయామ యోగాభ్యాసము అత్యంత ఉపయుక్తమగు యోగసాధనముగా యోగవేత్తలచే ప్రవచించబడుతోంది. అట్టి ప్రాణసంయమము (లేక) ప్రాణనియమము గురించి కొన్ని విశేషాలు వివరించుకుంటున్నాము.

అట్టి ప్రాణాయామమునకు ‘పద్మాసనధారణ’ సులభము, ఉపయుక్తము కూడా.

అనువైన ప్రదేశము (sanction of place) :

• శోభగల మఠము లేక స్థలమును ఎంచుకోవాలి.
• ధ్యానప్రదేశమునకు చిన్న ద్వారము ఉంటే మంచిది.
• ధ్యానప్రదేశమును గోమయము (ఆవు పేడ)తోగాని, తెల్లటి సున్నముతోగాని అలకబడు గాక!
• నల్లులు, దోమలు, సాలెపురుగులు మొదలైనవి దగ్గరకు రాని విధంగా ధ్యానస్థానమును పరిశుభ్రపరచుకోవాలి.
• ప్రతిరోజు కూడా పరిశుభ్రంగా చిమ్మి దుమ్ము ధూళి తొలగించుకోవాలి.
• సుగంధ ద్రవ్యములతో, గుగ్గిలం పొగ (అగరుబత్తి) వంటి సువాసనలతో ఆహ్లాదముగా అలంకరించుకోవాలి.
• యోగాభ్యాసము కొరకై ఆసీనమగుచున్న స్థానము (ధ్యానపీఠము) - మరీ ఎత్తుగా గాని, మరీ పల్లముగా గానీ ఉండకుండా చూచుకోవాలి.
• ఆసీన స్థానముపై దర్భలు, కృష్ణాజినము (జింక చర్మము) పరచుకోవాలి.
• నలువైపులా పరిశుభ్రతను గమనించిన తరువాత ప్రజ్ఞావంతుడై, పద్మాసనము స్వీకరించి ఆసీనుడు అగును గాక!

శరీరమును ఋజువుగా (Straight Forward) ‘ధారణ’ చేసి ఒక్కసారి ఇష్టదేవత, గురువుల రూపమును మననం చేస్తూ రెండుచేతులు ముకిళించి ‘నమస్కారములు’ సమర్పించాలి. అప్పుడిక ‘ప్రాణాయామము’ను ప్రారంభించును గాక.

ఈ విధంగా….
ఇడాపూరక (16 మాత్రలు) - కుంభక (64 మాత్రలు) - పింగళా రేచక (32 మాత్రలు)
పింగళా పూరక (16 మాత్రలు) - కుంభక (64 మాత్రలు) - ఇడా రేచక (32 మాత్రలు)
పింగళా పూరక ఉదరకుంభక - జానునీ ప్రదక్షిణ ఇడారేచక (ఒక్క మాత్రకాలం)
ఇడాపూరక - ఉదరపూరక - జానునీ ప్రదక్షిణ - పింగళా రేచక (ఒక మాత్రకాలం) - నిర్వర్తించాలి.

ఈ నాలుగు కూడా → ప్రతిరోజూ నాలుగు సమయముల చొప్పున
ప్రాతఃకాలము 4 AM to 6 AM 20 సార్లు
మధ్యాహ్న సమయం 10 AM to 12 PM 20 సార్లు
సాయంకాలం 6 PM to 8 PM 20 సార్లు
అర్థరాత్రి 10 PM to 12 AM Midnight 20 సార్లు
రోజుకు 80 సార్లు నెలలో నాలుగు వారములు సంపూర్ణ ప్రాణాయామము నిర్వర్తించాలి.

ఈ విధంగా ‘3’ నెలల కాలము అభ్యసిస్తే దేహములోని నాడులన్నీ శుద్ధి అవగలవు. నాడులలో వాయు కదలికలవలన, పదార్థముల ప్రవేశ - నిష్క్రమణముల వలన మిగిలిపోయి ఉండే దోషములన్నీ తొలగించబడతాయి. (ఈ ప్రాణాయామ ప్రక్రియ మొదట గురుముఖతః నేర్చుకోవటం - ఉచితము)

(This is an excellent solution to all Gastric Problems)

అట్టి యోగాభ్యాసియొక్క దేహ - విశేష లక్షణములు
⌘ శరీరము తేలికగా అనిపించసాగుతుంది.
⌘ దేహమంతా తేజస్సుతో నిండినట్లు అనుభూతి రోజంతా కొనసాగుచున్నది.
⌘ ఉదరములోని జఠరాగ్ని వివర్ధము (Increase) కాసాగగలదు. (The Digestional Fire becomes wel-poised).
⌘ లావు సన్నగిల్లుచున్నది. (Excessive mustle gets diluted).
ఇవన్నీ యోగాభ్యాసికి, ఎప్పటికప్పుడు స్వానుభవమవుతూ వస్తున్నాయి.

కొన్ని నియమములు
✤ ఉప్పు, ఆవాలు, చింతపండు, వేడి ఎక్కువగా ఉన్న పానీయాలు - పదార్థములు, కారము అధికంగా ఉండేవి, వాతమును అధికము చేయు (గోంగూర మొదలైన) కొన్ని శాకములు, ఇంగువ, వెల్లుల్లి…. ఇటువంటివి అధికంగా ఆహారంగా తీసుకొంటూ ఉంటే…అవి యోగ నిరోధకములు కాగలవు.
✤ యోగ సాధనాకాలంలో ధర్మవిరుద్ధమైన శృంగార వ్యసనములు, పరాయి స్త్రీలతో శృంగార సంభాషణములు…ఇటువంటివి యోగ - విఘ్నకరములుగా యోగి గమనించి ఉండునుగాక.
✤ దేహము సానుకూల్యము కానప్పుడు తెల్లవారుఝాము (చలిలో) స్నానములు, రోజంతా ఉపవాసములు మొదలైన దేహమునకు క్లేశంగా ఉండే వాటిని వర్జించి ఉండటము - యోగాభ్యాస సమయంలో ఉచితము. ఏది ఎంతవరకు సాధ్యమై ఉంటుందో, అంతవరకే సాధన. ‘‘సాధ్యమైనదే సాధన’’ - అనునది మూల సిద్ధాంతము.
✤ యోగాభ్యాస ప్రారంభ కాలములో పాలతోను, నేయితోను కూడిన ఆహారము ఉత్సాహమును పెంపొందించగలదు. అట్లాగే, గోధుమ - పెసలు - బియ్యపు నూకాన్నము ఇటువంటివి భుజించటం చేత యోగవృద్ధి త్వరితము అవగలదు.

హే బ్రహ్మ భగవన్! ఈ విధంగా శక్త్యనుసారంగా (శక్తి కలిగినంతగా) యధేష్టానుసారంగా (ఇష్టము అగుచూ ఉన్నంతగా)….వాయుధారణ (కుంభకము) చేస్తూ, ఇడ - పింగళ నాడులను పూరక - రేచకములు ప్రత్యుత్సాహ పరచుచూ ఉండగా యోగసంసిద్ధుడగుచున్న అట్టి యోగి పట్ల ‘కేవలకుంభకము’ యథాకాలంలో సిద్ధించుచున్నది.

పూరక - రేచకముల ఆవస్యకత లేకుండానే ‘కుంభకము’ సిద్ధించటము ‘కేవల కుంభము’ అగుచున్నది. కేవల కుంభకము సిద్ధించు యోగి తన మనస్సును, బుద్ధిని - దేహ-దేహబాహ్య రంగములలో ఎక్కడైనా కూడా కుంభకము చేసి (కేంద్రీకృతం చేసి Concentration wherever he would like to) ఉంచగలడు.

న తస్య దుర్లభం కించిత్ త్రిషులోకేషు విద్యతే । ‘కేవల కుంభకము’ సిద్ధించుకున్న యోగికి ఈ మూడు లోకములలో ‘దుర్లభము, అసాధ్యము’ అనునది ఏదీ ఉండదు.

❖ ప్రస్వేదో జాయతే పూర్వం మర్థనం తేన కారయేత్। యోగాభ్యాసం ప్రారంభించినప్పుడు క్రొత్తలో ప్రస్వేదము (చెమట) ఎక్కువగా (ముఖముపై, భుజములపై, మెడ చుట్టూ) జనిస్తూ ఉంటుంది. అట్టి స్వేదనమును అచ్చోటనే ‘మర్దనము’ చేయబడునుగాక! (To Rub at the same place). అట్టి స్వేదనము (చమట)లో యోగతేజస్సు ఇమిడి ఉంటుంది.
❖ ఆసనము ధరించి దీర్ఘంగా వాయుధారణ (కుంభకము) చేయుచుండగా దేహికి దేహములో అధికంగా కఫము బయటకు రానారంభిస్తుంది. చెమట, చెవులలో వేడి వాయువుల ప్రసరణము, కూర్చున్నచోట తడి-ఏర్పడుచూ ఉంటాయి. అధికాధిక అభ్యాసముచేత పెద్దగా చెమట (స్వేదము) బయల్వెడలగలదు.
❖ క్రమంగా దేహంలో చైతన్యోత్సాహము, దేహముతో ప్రాణ కదలికల కప్పగంతుల వంటివి అనుభవమగుచూ ఉంటాయి. మనస్సు ఉత్సాహము ఉరకలు వేస్తూ ఉంటుంది.
❖ యోగసాధన కొనసాగుచుండగా ఒకానొక స్థితిలో పద్మాసనము కొనసాగిస్తూనే ఆ అభ్యాసి ఒకచోటినుండి మరొక చోటికి స్థానపు కదలిక పొందగలడు. పద్మాసన స్థితో యోగీ తథా గచ్ఛతి భూతలే।
❖ ఇంకా అధికతరమైన - తీవ్రమైన ప్రాణాయామ కుంభక అభ్యాసముచే దేహము తేలిక అయి, భూమి నుండి గాలిలో పైకి (పద్మాసనము కొనసాగిస్తూనే) లేచుచున్నది. భూమిత్యా ఆగశ్చ జాయతే। భూమిన్ ఉత్సృజ్య వర్తతే।
❖ ప్రాణాయోగ అభ్యాసముల వలన ఆ యోగికి మానవాతీతమైన సామర్థ్యములు ఉద్భవించగలవు. అతి మానుష చేష్ఠాది తథా సామర్థ్యమ్ ఉద్భవేత్।

అయితే ‘ఆత్మసాక్షాత్కార మహదాశయము’గల యోగి యోగాభ్యాసఫలములగు తనయొక్క మానవాతీతములగు లౌకిక - వీర్యవత్తర సామర్థ్యములను ఇతరులతో; ‘‘చూడండి! నేను ఇంతటి యోగసిద్ధుడను! సామర్థ్యములు కలవాడను’’ - అను రూపంగా ఏమాత్రమూ ప్రదర్శించడు. ఇతరులకు చూపడు. ఇతరులకు తెలియనీయడు. ‘‘అవి ఆత్యంతిక యోగసిద్ధికి విఘ్నములు కాగలవు’’ - అను జాగరూకత కలిగి ఉంటాడు.

ఇక, ఆతనికి తదితర సంసారిక జనులవలెనే ఆయా సుఖదుఃఖములు సంభవిస్తూ ఉండవచ్చుగాక! స్వల్పం వా బహుథా దుఃఖం యోగీ న వ్యథతే తదా! యోగి స్వల్ప బహు సుఖ దుఃఖములను చూచి వ్యధ చెందడు. తాను చదువుచున్న కథలోని విషయములవలె, తాను వినోదము కొరకు చూస్తున్నవాడువలె ఇక్కడి సుఖదుఃఖ సంఘటనలను, సందర్భములను (యోగబలంచేత) దర్శించుచున్నాడు.

❖ యోగి విషయములో మూత్ర మలములు - శరీర జనిత తేజోశక్తి కారణంగా అల్పత్వము పొందుతాయి.
❖ అతి నిద్ర, బద్ధకము, నైరాస్యము, నిరుత్సాహము ఆతని దరిజేరలేవు. ముక్కుల దూషికము, చెవులలో గులిబి, నోటిలో అధిక లాలాజలము, చమట, దేహదుర్వాసన…..ఇటువంటివన్నీ యోగి దేహమునందు కనిపించనివై అల్పమై ఉంటాయి.
❖ ఆతని దేహము పరిపుష్ఠము, పటిష్ఠము అవసాగుతుంది. అధికతరమైన యోగాభ్యాసముచే దేహము గొప్ప బలవర్ధకమవుతుంది. అట్టి యోగబలంచే జనించిన భౌతికశక్తిచే సింహ - పులి - ఏనుగు - ఎలుగుబంటి వంటి బలముగల జంతువులను కూడా ఒక్క వ్రేటుతో జయించి వశం చేసుకోగలడు. చూపుతో శాసించగలడు.
❖ యోగాభ్యాసము యొక్క ప్రభావముచే ఆతని దేహము తేజో - ఉత్సాహ - ధైర్య - పరాక్రమ సంపన్నమై ఉంటుంది. మన్మధుని వంటి సౌందర్యము కలవాడగుచున్నాడు.

యోగి యొక్క బిందుధారణచే ఆతని దేహమందు సుగంధము జనిస్తూ ఉంటుంది. దృశ్యమునందు అహంకార-మమకారముతో కూడిన మితిమీరిన వర్తనముచే తేజస్సు తరిగిపోగలదు. (స్త్రీ = సత్ ఇహ రతి)

యోగాభ్యాసము చేస్తూ పూరక - కుంభక - రేచక సమయములలో ‘ప్రణవ’ మంత్రము (ఓం) ను మననము చేయుచుండటంచేత (మనస్సుతో ఉచ్ఛరించుచుండటంచేత), అట్టి ప్రణవమంత్రము సర్వ విఘ్నములను తొలగించగలదు. ఇతఃపూర్వపు పాప కర్మల ప్రభావములను సర్వదోషములను హరించి వేయగలదు. అభ్యాసయోగ సిద్ధి త్వరత్వరగా కలుగగలదు. అట్టి అభ్యాసయోగముచేత ‘యోగసిద్ధి’ ప్రాప్తించటం ఆరంభమవుతుంది. అభ్యాస తత్పరత్వము చేత సిద్ధించు స్థితిని ‘ఘటావస్థ’ అని పిలుస్తున్నారు.

(1) ప్రాణము (2) అపానము (3) మనస్సు (4) బుద్ధి (5) జీవాత్మ (6) పరమాత్మ ఈ ఆరు కూడా - అన్యోన్యస్య అవిరోధేన ఏకతా ఘటతేయథా, ‘ఘటావస్థా’ ఇతి ప్రోక్తా।। ఈ ‘6’ కూడా అన్యోన్యంగా అవిరోధమై (Mutually wet synchronised) ఏకతచే ఘటించడం జరుగుచున్నప్పుడు (When they become united and unified) ఏర్పడు యోగసిద్ధిస్థితి ‘ఘటావస్థ’ అని చెప్పబడుచున్నది.

ఇతఃపూర్వము చెప్పుకున్నట్లుగా ఒకరోజులో ప్రాతఃకాలము - మధ్యాహ్నము - సాయంత్రము - అర్ధరాత్రి - 4 x 20 = 80 ప్రాణాయామములలో నాలుగవవంతు. ళి(అనగా) ఉదయముగాని, సాయం సమయంలోగాని ఒక్కోసారి అభ్యసిస్తే కూడారి ‘ఘటావస్థ’ సిద్ధించగలదు అనగా….

ఇడాపూరక-కుంభక-పింగళారేచక, పింగళాపూరక-కుంభక-ఇడారేచకములు, ఇడా-పింగళములలోని ఒక్కొక్క దానిలో వాయుపూరణం చేసి మోకాళ్ళచుట్టూ ఒక ‘మాత్ర’ కాలము ప్రదక్షిణం చేసి రెండవ దానితో రేచకము - 20 సార్లు రోజుకు ఒక్కోసారి.

ఇట్టి అభ్యాసముచే ‘ఘటావస్థ’ లేక ఘ{యోగం స్వభావసిద్ధమై సరి అయిన కాలములో సిద్ధించుచున్నది.

మనం చెప్పుకున్న ప్రాతః - మధ్యాహ్న సాయం - రాత్రి ప్రాణాయామ అభ్యాస సమయములు కొనసాగిస్తూ, కొంతకాలము గడచిన తరువాత ‘కేవల కుంభకము’ను ఆ యోగాభ్యాసి సిద్ధించుకొనుచున్నాడు.

రోజులోని కొంత కొంత యోగాభ్యాస విభాగంలో (ఉదయంగాని, సాయంకాలము గాని ఒకసారి) రేచక - పూరకము అవసరం లేకుండానే కేవల కుంభకము అభ్యసించబడును గాక!

☞ ప్రాణ-అపానములను మనస్సు అనే చేతులతో క్షణంలో ఏకంచేసి ఉంచటము.
☞ మనోబుద్ధులను ఏకం చేసి ‘ఆలోచించటము’ను కొంతసేపు పూర్తిగా విరమించి - ఏకాగ్రతతో ధారణ చేయటము ‘కేవల కుంభకాభ్యాసము’ అగుచున్నది. (లేక)
☞ మనో బుద్ధులను నిస్పందనము (స్పందనరహితం) చేసి నిర్విషయత్వముగాని, సర్వాత్మకత్వముగాని, గురుపాదారవిందములు మాత్రమే గాని ‘ఏకైక ధారణ’ చేస్తూ కొన్ని క్షణములు స్వావలంబనము చేయటము - ఇవి కేవల కుంభకాభ్యాసములు.

కేవల కుంభకమును అభ్యసిస్తూ, క్రమంగా ఇంద్రియ విషయములను (All Wordly details) ఇంద్రియములలోనికి, ఇంద్రియములను తమ ఉపకరణములుగా కలిగియున్న ఇంద్రియ శక్తులలోనికి, అట్టి ఇంద్రియశక్తులను ఆత్మవైపునకు మరల్చటమే పత్యాహారము.

(1) యోగాభ్యాసముతో - విషయములనుండి మనస్సును వెనుకకు మరల్చి ప్రాణాయామాభ్యాసముల ద్వారా కేవల కుంభకము సిద్ధించుకొనుచూ ప్రణవస్వరూపమగు ఆత్మ గురించిన తత్త్వ మననము - ప్రత్యాహారము.

(2) ఘటావస్థచే - ‘ఈ సర్వముగా పరమాత్మయే సంప్రదర్శితులైనారు’ అని భావిస్తూ, క్రమంగా యోగ విరామ సమయములో సర్వజీవులను పరమాత్మయొక్క ప్రత్యక్ష రూపంగా బుద్ధి సునిశ్చతను ప్రవృద్ధపరచుకోవటము. ‘సర్వేంద్రియ విషయములు ఆత్మయే’ అనునదే కేవల కుంభక ప్రయోజనము.

ఈ రెండిటి అభ్యాసముచే ఇంద్రియములకు కనిపించేదంతా ఆత్మభావనతో నింపటము ప్రత్యాహరము. అనేకంగా కనిపించేదంటకీ ఆధారమైయున్న ఏకమగు ఆత్మను దర్శించుటయందు ఇంద్రియములు నియమించబడము ప్రత్యాహారము.

యత్ యత్ పశ్యతి చక్షుభ్యాం తత్ తత్ ఆత్మేతి భావయేత్।
కళ్ళకు కనిపించే సమస్తమూ ఆత్మయే! ఏది చూస్తోందో…అదీ ‘ఆత్మయే’ అని భావించబడును గాక। (All that being seen and one who is seeing are nothing but Absolute Self / ‘ఆత్మయే’ ).

యత్ యత్ శృణోతి కర్ణాభ్యాం తత్ తత్ ఆత్మేతి భావయేత్।
చెవులతో వినుచున్నది, చెవులకు వినబడుచున్న సమస్తము ఆత్మయే। (What ever being heard - is nothing but Athma)

లభతే నాసయా యత్ యత్, తత్ తత్ ఆత్మేతి భావయేత్।
వాసన చూచుచూ ఉన్నది, వాసనలుగా పొందబడుచూ ఉన్నది-సమస్తము ఆత్మేతివా। (What ever being smelt is nothing but Athma).

జిహ్వయా యత్ రసం వ్యాత్తి తత్ తత్ ఆత్మేతి భావయేత్।
నాలుకతో రుచి చూచువాడు - రుచిగా పొందబడుచున్న సమస్తము ఆత్మయే। (What ever being tasted is nothing but Athma).

త్వక్‌చా యత్ యత్ స్పృశేత్ యోగీ, తత్ తత్ ఆత్మేతి భావయేత్।
చర్మముతో స్పర్శ స్వీకరిస్తున్నవాడు, స్పర్శగా స్వీకరించబడుచున్న సమస్తము ‘ఆత్మతత్త్వము’గా భావించబడుగాక! (What ever being experienced as touch is nothing but Athma).

ఈ విధంగా - ‘‘జ్ఞానేంద్రియముల అనుభవ విషయములుగా, సుఖప్రదాతలుగా సిద్ధించుచున్నదంతా ఆత్మయే!’’ - అను సాధనయే ‘ప్రత్యాహారము’ అగుచున్నది.

యోగి ప్రతిరోజు ఒక యామము కాలము - ప్రారంభంలో 3 ని।।, క్రమంగా 6 ని।।, 9 ని।।, 12 ని।।, 15 ని।।…. 45 ని।।

• బుద్ధియొక్క సోమరితనమును త్యజించి,
• మనస్సుయొక్క పరిపరివిధత్వమును నిలువరించి,
• ఇంద్రియ ఇంద్రియార్థముల (విషయములను) బుద్ధిని అధిగమింపజేసి,

అచంచల బుద్ధి రూపమగు ‘కేవల కుంభకము’ను మౌనము - ప్రశాంతతలతో కూడిన ధ్యాసనియాకముచే అభ్యసిస్తూ ఉంటే క్రమంగా ఆ యోగాభ్యాసి యొక్క చిత్తము మహత్తరమగు సామర్థ్యమును పొందగలడు. అప్పుడు అట్టి దృఢమగు చిత్తమును సర్వ సామర్థ్యములు తమకు తామే ఆశ్రయిస్తాయి.

అంతిమలక్ష్యమగు ఆత్మతత్త్వసిద్ధికి మునుముందుగా కొన్ని కొన్ని సిద్ధులు ఆ యోగాభ్యాసిని ఆశ్రయిస్తూ ఉంటాయి కూడా.

♦ దూరముగా ఎక్కడో ఎప్పుడో జరుగుచున్న సంభాషణలను వినగలగటము - దూరశ్రుతి, దూరశ్రవణము; ఎప్పుడో జరిగిపోయిన ఒక సందర్భములోని సంభాషణను ఇప్పుడు వినగలగటము-(పూర్వకాలపు-విషయమును వర్తమాన శృతి);
♦ దూరముగా గల దృశ్యమును చూడగలగటము దూరదృష్టి;
♦ క్షణంలో దూరప్రదేశము చేరగలటము - క్షణాత్ దూరాగమః; దూరంగా ఎవ్వరో పిలువగానే, వారి ముందు ప్రత్యక్షమవగలటము.
♦ ‘‘ఇది ఇట్లా జరుగుగాక’’ అని పలికితే, అది అట్లే జరగటం - వాక్‌సిద్ధి, వాక్‌శుద్ధి;
♦ తాను కోరుకొన్న రూపం అప్పటికప్పుడే సంతరించుకోగలగటము - కామరూపము;
♦ ఎదురుగానే ఉండి, ఎదుటివారి కళ్లకు కనబడకుండా ఉండగలగటము - అదృశ్యకరణి; (ఈవిధంగా అష్టసిద్ధులు)
ఈ ఈ సామర్థ్యములు కూడా కేవల కుంభక నిర్విషయ మనోధారణాభ్యాసముచే - ఆయా ఆశయములు కలవారికి సిద్ధించగలవు.

ఇంకా కూడా వస్తుయోగసిద్ధుడు చేతులతో మల మూత్రములు స్పర్శించినంత మాత్రంచేత లోహములు (ఇనుము మొదలైనవి) బంగారముగా మారిపోగలవు. అజ్ఞులు కూడా విజ్ఞులు అవగలరు. ఈ విధంగా సంతత వాయు అభ్యాసయోగులు అనేక విధములైన శ్రేష్ఠత్వములను సంతరించుకొనగలరు. ‘ఆకాశగమనము’ మొదలైనవి కూడా యోగులకు కరతలామలకము అవగలవు.

అయితే,

బుద్ధిమంతుడైన యోగి -

• ‘‘నేను ఆత్మశుద్ధిని పొంది ‘ఆత్మసాక్షాత్కారము, అఖండాత్మమేవాహమ్’ను సిద్ధించుకోవాలి’’ → అను మహదాశయుడై ఉంటాడు. యోగాభ్యాసముయొక్క అంతిమ ప్రయోజనమే ఆశయముగా కలిగి ఉంటాడు.
• ఇక పైన చెప్పుకున్న లోక సంబంధమైన ‘దూరశ్రవణము, దూరదృష్టి, దూర గమన - ఆగమనములు, వాక్‌శుద్ధి, కామరూపత్వము, అదృశ్యకరణి, స్వర్ణయోగము, ఆకాశగమనము…మొదలైన సామర్థ్యములు పట్ల….‘‘వీటివీటి సామర్థ్య ప్రాప్తులు, ఇవి చూచి జనులు నేను గొప్పవాడినని తలచటము వలన నాకు ఏమి శాశ్వత ప్రయోజనం? ఇవన్నీ నాయొక్క మహదాశయమునకు, మహాసిద్ధికి గొప్ప విఘ్నములు మాత్రమే! విఘ్నములు ఆశయములు ఎట్లా అవుతాయి?’’ అనే పూర్ణ - నిశ్చితావగాహన కలిగి ఉంటాడు.
• న రమేత తేషు బుద్ధిమాన్। బుద్ధిమంతుడైనవాడు వాటియందు రమించడు. వాటిని పొందినందుకు. పొంగడు. తబ్బిబ్బు కాడు. అట్టి యోగిరాట్ తన అలౌకిక సామర్థ్యములను ఇతరుల ముందు ప్రదర్శించడు. తనయొక్క యోగ సామర్థ్యములను రహస్యముగా దాచుకొని ఉంటాడు.
• లోకజనులతో లోకవిషయములలో పాల్గొనుచున్నప్పుడు తనను సమీపించుచున్న అలౌకిక సామర్థ్యముల విషయమై ఒక మూఢునివలె (తనకేమీ వాటి గురించి తెలియనివానివలె), అవి విననే విననట్లు (బధిరునివలే), అమాయకునివలే ఉంటాడు. ఎందుకు? ఇతరుల ప్రశంసలు యోగమహదాశయమునకు విఘ్నములు కాగలవు కాబట్టి! న దర్శయేత్ స్వ సామర్థ్యం యస్య కస్యాపి యోగిరాట్।

శిష్యాశ్చ స్వస్వకార్యేషు ప్రార్థయంతి, న సంశయః।
కొందరు శిష్యులు యోగసిద్ధియందు నిమగ్నమైయున్న యోగపండితుని సమీపించి ఆత్మజ్ఞానము కొరకు కాకుండా - వారి వారి లోకసంబంధములైన తమయొక్క - తమ బంధువులయొక్క కష్ట సుఖముల గురించి, సంపద - ఆపదల గురించి ‘అది ప్రసాదించండి. ఇట్లా కనికరించండి’ అని ఆయా యోగ సామర్థ్యముల లౌకిక ప్రయోజనములకై అర్ధిస్తూ ఉంటారు.

అటువంటి వ్యగ్రము (worry about wordly incidents) పొంద ప్రారంభించిన యోగపుంగవుడు తన యోగస్వభావమును ఏమరచే (విస్మృతిపొందే) విఘ్నములు కొన్ని కలుగవచ్చును. తాను తన యోగగురువు వద్ద నేర్చిన యోగాభ్యాసములపట్ల తీసుకొని ఉండవలసిన జాగరూకతల పట్ల అశ్రద్ధ కలుగవచ్చు.

అందుచేత,
అవిస్మృత్య గురోః వాక్యమ్, అభ్యసేత్ తత్ అహర్నిశమ్।
గురు వాక్యములు ఏమరువకుండా రాత్రి-పగలు కూడా యోగాభ్యాసరతి విడువకుండా ఉండాలి. కేవలీస్వరూపానుభవ రూపమగు కైవల్యమే ఆశయముగా కలిగి ఉండాలి.

ఏవం భవేత్ ఘటావస్థా సంతత - అభ్యాసయోగతః।।
మనము చెప్పుకున్న సహజ కుంభక, జీవ-బ్రహ్మ అవిరోధ, ఏకత్వ-సమదర్శన రూపమగు ‘ఘటావస్థ’-సంతత (Always) అభ్యాస యోగము చేత మాత్రమే సిద్ధించగలదు. అంతేగానీ, అభ్యాసమునకు సిద్ధపడకుండా వృధా ఘోష్టి (Wasteful conversations) వల్ల సిద్ధిస్తుందా? లేనేలేదు.

తస్మాత్ సర్వ ప్రయత్నేన యోగమేవ సదా అభ్యసేత్।
(It must be regularly practised). ఈ జీవులు ఎట్టి ప్రయత్నమునకు సిద్ధపడి అయినా యోగమును ఎల్లప్పుడూ అభ్యసిస్తూనే ఉండాలి. అటువంటి ఘటావస్థ యొక్క [సహజకుంభ (మరియు) ప్రాణ-అపాన-మనో-బుద్ధి-జీవాత్మ-పరమాత్మల సమదర్శన] అభ్యాసయోగముచే ‘పరిచయావస్థ’కు సంసిద్ధులగుచున్నారు.

(1) ‘ప్రాణాయామయోగము’చే

i. క్రిందకు ప్రయాణించు ’అపానము’
ii. ఊర్థ్వగామి అగు ప్రాణముల - పరస్పర పరిచయము (ఒకటినొకటి తాకు స్థితి)

(2) అగ్ని వాయువుల సమన్వితంగా సుషుమ్ననాడిలో ప్రవేశింపజేసి, భావనాబలముతో మూలాధారంలో నిదురించు కుండలినిని ఉష్ణస్పర్శతో నిదురలేపి సుషుమ్న ద్వారా ఊర్ధ్వగామిని చేయటము

(3) కుండలిని యొక్క భృకుటీస్థానములో ప్రవేశము

(4) తదుపరి బ్రహ్మరంధ్రము ద్వారా బహిర్గతమై సహస్రారస్థానంలోకి ప్రవేశము

(5) అక్కడ ప్రకాశమానమగు సర్వతత్త్వ స్వరూపమగు పరమాత్మ (లేక) శివభగవానునితో ఏకము పొందటము - మహత్-పదప్రవేశము!

ఇది ‘‘పరిచయావస్థ’’ యొక్క పంచ అంగములు.

పరిచయావస్థ పొందుచున్న యోగి యొక్క ప్రాణములు చిత్రంగా సుషుమ్నయందు అడ్డు తొలగించుచూ, కుండలినీశక్తికి మహత్-పదప్రకాశమునకు (బ్రహ్మరంధ్రము వరకు, ఆపై సహస్రారము వరకు) దారి సరిచేయగలవు.

చిత్తము స్వపనములతో కూడి (ప్రాణ - అపాన ఏకత్వరూపముతో కూడి) యోగాభ్యాసముచే సుషుమ్నయందు ప్రవేశము పొందుచూ ఉండగా, ఆ యోగి దేహములో - ‘‘భూమి - ఆపో - అనలో - వాయు - ఆకాశ’’ పంచకమును ‘పంచథా ధారణాయోగము’గా నిర్వర్తించుచున్నాడు.

అట్టి దేహాంతర్గతమైన ‘పంచథాయోగాభ్యాసము’ గురించి ఇప్పుడు మనము చెప్పుకొనుచున్నాము. వినండి.

‘5’ ధారణా-జయములు : (1) పృథివీ ధారణ (2) ఆపో ధారణ (3) అగ్ని ధారణ (4) వాయు ధారణ (5) ఆకాశ ధారణ

యోగాభ్యాసపూర్వకంగా ఆయా దేహములోని విభాగములలో పంచభూతములను భావనచేసి, ధ్యాసలను నిలుపుటచే పంచభూత జయమును సముపార్జించబడుచున్నది. ఏషు పంచసు దేహానాం ‘‘ధారణా పంచ’’ అధ ఉచ్యతే।

ఈ విధంగా పంచ (భూత) ధారణ నిర్వర్తించుటచే అట్టి విచక్షణాశీలుడగు యోగి దృఢమైన శరీరము పొందుచున్నాడు. మృత్యువు ఆతనిని సమీపించదు. అనగా, మార్పు - చేర్పులు లేని అమృతమగు ఆత్మతో ఏకస్వరూపియై ఆనందించగలడు. అట్టి యోగివరేణ్యుడు మహామతి అయి ప్రళయ సమయంలోకూడా ‘అహమ్ బ్రహ్మాస్మి’ అను రూపముగల బ్రాహ్మి స్వరూపమునుండి చ్యుతిపొందడు.

యోగి అందుకొరకై ఆవిధంగా ‘‘ఘటికా షష్ఠి ధ్యానమును’’ (ప్రాణ - అపాన - మనో - బుద్ధి - జీవాత్మ పరమాత్మల ఏకరూప అఖండతత్త్వమును) ఎల్లప్పుడూ ధ్యానము చేయువాడై ఉండుగాక! పంచభూములలో ఒక్కొక్కదానిని ఆత్మయందు ఆరోపించి ‘ఆత్మాకాశ విహారము’ ధ్యానము చేయుట - ‘‘ఘటికా షష్ఠి’’ ధ్యానము.

ప్రాణాపానములను నిరోధించి స్వీయ హృదయాకాశములో ఇష్ట దైవముయొక్క రూపమును ప్రతిక్షేపించి ధ్యానించటము ‘సగుణ ధ్యానము’ అగుచున్నది.

సగుణం ధ్యానమ్ ఏతత్స్యాత్ అణిమాది గుణప్రదం।
అట్టి సగుణధ్యానము (లేక) ‘సగుణహృదయాంతర్గతోపాసన’ ‘అణిమ’ మొదలైన సిద్ధులను ఆ ఉపాసకునికి ప్రసాదించగలదు.

అయితే ఉత్తరోత్తర స్థితిలో భక్తుడు ఇష్ట దైవమునకు ‘‘సర్వసమర్పణ’’ చేస్తూ ఉంటాడు. ఆత్మానుభవాశయమే ఉత్తమ భక్తుని స్వభావమై ఉంటుంది. అణిమాది సిద్ధులు కాదు.

అటు తరువాత (సగుణధ్యానము నిర్వర్తించుచూ ఉండగా)….ఆ యోగి క్రమంగా, స్వభావంగానే (In a natural sequence) నిర్గుణధ్యానయుక్తుడు అగుచున్నాడు.

గుణములకు ఆధారమై, ఈ జగత్తులన్నీ తన సంప్రదర్శనమగుచు, దీనికంతటికీ వేరైయున్న ఇష్టదైవము యొక్క ‘‘కేవల చైతన్య స్ఫూర్తి’’ని ఆరాధించనారంభించుచున్నాడు.

‘‘అట్టి సర్వాధారము - సర్వ స్వరూపము, సర్వమునకు వేరైనది, సర్వ వస్తు రహితము, కేవలము అగు మహత్తర తత్త్వమే నా స్వామి తత్త్వము’’…… అని తెలుసుకొనుచూ ప్రార్థించసాగుచున్నాడు.

• నా స్వామి ఎక్కడో లేడు! మరి? ఇక్కడే ఉన్నారు!
• ఎట్లా ఉన్నారు? ఏ రూపంగా ఉన్నారు? విగ్రహంగా (లేక పఠంగా) భౌతిక-మనో హస్తములచే పూజించబడుచున్న స్వామి నాకు కనబడే సర్వజీవులందరిలో ఉన్నారు! సర్వ జీవులుగా ఉన్నారు!
• ఈ విశ్వమంతా విశ్వేశ్వర రూపమే! అన్ని నామములు ఆయనవే! కాబట్టి ఆయన ఒక పేరు కాదు. నామరహితుడు.
• అన్ని రూపములు ఆ నా ఇష్టమైన దైవస్వామియే. కనుక ఆయన దివ్యరూపుడు. అన్నీ ఆయన రూపాలే కాబట్టి రూపరహితుడు కూడా. రూపముల దృష్ట్యా అపరిమితుడు.
• ఒక నాటకములో కనిపించే (నాటకములోని) స్వభావములన్నీ ఆ నాటక రచయిత యొక్క రచనా కళ నుండి బయల్వెడలుచున్నాయి కదా! అట్లాగే, ఈ జగన్నాటకములోని ఈ వేరు వేరు జీవులు, వీరివీరి వేరు వేరైన స్వభావములు, ఇవన్నీ జగన్నాటకములోనివే అయిఉండగా, జగన్నాటక సూత్రధారియగు నా ఇష్ట దైవము నుండే ఇవన్నీ బయల్వెడలుచున్నాయి.

అయితే….,

నాటక రచయితలో ఈ పాత్రలు, స్వభావములు ఆయనలో ఉన్నాయని అందమా? నాటకము రచయిత యొక్క కళాత్మకమగు నాటక రచనా విశేషమేగాని నాటకములోని నాయకుడు, ప్రతినాయకుడు మొదలైనవి రచయితలో అంతర్గతముగా లేవు.

అట్లాగే నా ఇష్ట దైవమునందు ఈ ఈ జీవులు లేరు! జగత్తులు లేవు. ఆయనలో ఇవేవీ లేవు. కానీ, ఇవన్నీ ఆయననుండే బయల్వెడలుచున్నాయి. ఆయనయందే కనిపిస్తున్నాయి. అందుచేత నా స్వామి పురాణపురుషుడు. కవి! ఆది! సర్వము తానైనవాడు! సర్వమునకు వేరైనవాడు.

ఈ విధంగా సగుణ ధ్యాని తన ఇష్టదైవమును నిర్గుణ గుణాతీత తత్త్వముగా ఆరాధించనారంభిస్తున్నాడు.

‘‘ఇన్ని రూపాలలో, ఇన్ని రూపాలుగా ఉన్నది ఆయనయే!’’ అను దర్శనమును చేయటం మొదలిడుచున్నాడు.

ఈ విధంగా సగుణోపాసన నుండి ఆ ధ్యాని క్రమంగా సర్వాత్మకుడగు పరమాత్మ ధ్యానరూపంగా నిర్గుణోపాసనయందు ప్రవేశిస్తున్నాడు. అటుపై సమాధినిష్ఠుడు అగుచున్నాడు.
నిర్గుణధ్యానయుక్తస్య సమాధిశ్చ తతో భవేత్।।

❋ సర్వములోను, సర్వముగాను ఉన్నది ఆ నా ఇష్టదైవమగు పరమాత్మయే!
❋ మరి నేనెవ్వరు? అన్ని రూపములలో, అన్ని రూపములుగా ఆయనయే ఉన్నప్పుడు ‘నేను’గా ఉన్నది కూడా ఆయనయే అయి ఉండాలి కదా! ఆయనకు వేరుగా నేనెక్కడుంటాను? కనుక ‘నేను-నాది’ అనునదంతా కూడా ఆయనయే! ఆయనదే.
❋ నేను ఆయనకు వేరుగా లేను. (సోఽహమ్)
❋ ఆయనయే ‘నేను’గా ‘నీవు’గా, ‘జగత్తు’గా ఉన్నారు.ఆహా"! తెలిసింది! నేనే ఇదంతా! (తత్ త్వమ్।సోఽహమ్। ఇదమ్ అహమేవ।)

ఇట్టి ప్రాణ - అపాన - మనోబుద్ధి - జీవ - బ్రహ్మ మమేకత్వానుభవమే ‘సమాధి’. నిర్గుణోపాసకుడు అటువంటి ‘సమాధి’ యందు భక్తి-యోగ-జ్ఞాన సమన్వితుడై స్వాభావికంగా ఏకము-అక్షరము-సర్వము అగు కేవాలనంద సమగ్ర స్వస్వరూపమునందు ప్రవేసించుచున్నాడు.

❋ పరమాత్మయే ‘నేను’గా ఉన్నారు. నాయొక్క సమస్తము ఆయనదే! నేను ఆయన ఏకమే!
❋ కనుక అన్ని రూపాలుగా, జగత్తుగా, ఇదంటికీ వేరుగా ఉన్నది నేనే!
❋ నా సగుణ - నిర్గుణ సంప్రదర్శనమే ఇదంతా! (అహమ్ సర్వభూతాశయస్థితః।।)
అను స్వాభావికమైన అనుక్షణిక ఆకృత్రిమానుభవము అను సమాధి స్వయముగా సిద్ధించినదగుచున్నది.

దినం ద్వాదశకేనైవ సమాధిం సమవాప్నుయాత్!
నిర్గుణ ధ్యానము ప్రారంభమైన 12 రోజులలో సమాధి నిష్ఠుడు విశ్వరూపుడు, విశ్వ సాక్షి, సర్వస్వరూపుడు, నిర్విషయ విషయుడు, విషయ నిర్విషయుడు - అయి ‘కేవలము’తో మమేకమై ఉండగలడు. అట్టి సమాధిస్థితి ఇట్టిది అని చెప్పగలిగేది కాదు, వినగలిగేది కాదు కాబట్టి, ‘అనిర్వచనీయ నిర్హేతుక ఆత్మాహమ్ ఆనందమ్’ అనబడుచున్నది. మహనీయులు అద్దానిని అనిర్వచనీయ మత్ స్థానముగా సూచిస్తున్నారు. (There is nothing to talk. You go and enjoy! That’s all!)

💐 వాయు నిరోధము (ప్రాణాయామము - 4 పూటలు x 20 సార్లు) చే అట్టి మేధావి యగు యోగి ‘జీవన్ముక్తుడు’ అగుచున్నాడు.
💐 జీవాత్మ - పరమాత్మల ఏకరూపానుభవమగు ‘సమతావస్థ’చే అట్టి యోగి (లేక) ముముక్షవు పట్ల ‘సమాధిస్థితి’ సిద్ధిస్తోంది. అట్టి సమాధినిష్ఠుడు ఈ క్రింద విధంగా ఉభయస్వాతంత్ర్యములు కలిగినవాడై ఉంటారు.

(1) సదేహ - సమాధి యోగ సిద్ధుడు : జీవాత్మ - పరమాత్మల ఏకత్వము సిద్ధంచుకుని కూడా ఆయన ‘వర్తమాన శరీరము కలిగి ఉంటూనే, తదితర జీవులలో జీవిస్తూ, సహజీవులను, తానున్న పరిసరములను జీవ బ్రహ్మైక్యానంద భావనా పరిమళములతో నింపివేస్తూ ఉంటాడు. వర్తమాన దేహమో, మరికొన్ని దేహములో ధారణ చేస్తూనే సమాధిస్థితుడై….జగత్తులన్నిటినీ స్వస్వరూపమునకు అనన్యముగా, అవిరోధముగా దర్శిస్తూ ఉంటారు.

(2) విదేహ సమాధియోగ సిద్ధుడు : అంతటిదాకా ఒక దేహముతో యోగ సాధన చేస్తూ ఉన్న ఆ యోగాభ్యాసి ‘సమాధి సిద్ధి’ పొందినవాడై ఆ భౌతిక దేహమును అధిగమించినప్పుడు సూక్ష్మ దేహధారి అయిన (ఆతివాహికదేహిత్వము ధరించినవాడై) - ఒక చక్రవర్తి తన ఉద్యానవనములో క్రీడా వినోదియై విహరించు విధంగా - ముల్లోకములలో విహరిస్తూ ఉంటారు. ‘అణిమా’ మొదలైన అష్టసిద్ధులు ఆతనిని తమకుతామే వెంటనంటినవై ఉండగా, ఆతడు భూ-పాతాళ-స్వర్గలోకములలో, (ఆయా 14 లోకములలో కూడా) ఇష్టానుసారంగా సంచరించువాడై ఉంటున్నాడు. భూ-స్వర్గ-పాతాళ లోకములలో పూజనీయుడై ప్రదర్శనమగుచున్నారు. ఆతడు క్షణంలో మనుష్యుడుగానో, యక్షుడుగానో స్వేచ్ఛగా (స్వైచ్ఛచే) అగుచూ ఉంటున్నారు. యోగీశ్వరుడై తన ఇష్టానుసారంగా సింహముగానో, పులిరూపంగానో, ఏనుగుగానో గుర్రముగానో రూపములు దాల్చుచూ స్వేచ్ఛా విహారి అయి ఉంటున్నాడు. మహేశ్వరుడై విశ్వమంతా తనయందు తానే తన స్వరూపముగా దర్శించుచూ, ఇష్టానుసారం స్వేచ్ఛా (స్వ-ఇచ్ఛా) విహారములను చేస్తూ, యోగ-యోగీశ్వరుడై ఈ సర్వమును ఆస్వాదించుచున్నారు.

అభ్యాసతో భేదః। ఫలంతు సమమేవహి।
‘క్రియాయోగము, భక్తి యోగము, కర్మయోగము, సర్వసమర్పణయోగము, జ్ఞానయోగము, త్రిగుణాతీత కేవల సాక్షియోగము,కేవల కుంభక సమాధియోగము, శ్రీ చక్రోపాసనము, కుండలినీ సహస్రార ప్రవేశ శివోఽహమ్ యోగము’ → ఇవన్నీ కూడా అభ్యాసము దృష్ట్యా వేరు వేరైనట్లు కనిపించినప్పటికీ, అంతిమఫలము జీవ-బ్రహ్మైక్యత్వానుభవమే అయి ఉన్నది.

అట్లాగే, యోగమార్గములలోని అనేక విధానములు మొదలైనవి కూడా. అఖండమగు ఆత్మతో మమేకత్వమే అంతిమ స్థానము.

బ్రహ్మ భగవాన్ : మహాత్మా! జగదీశ్వరా! జగద్గురూ! ఇప్పుడు మరొక్కసారి మహాబంధము; మహావేధ బంధము; ఖేచరీ ముద్ర; జాలంధర బంధము; ఉడ్డీయాణ బంధముల గురించి, యోగ సంసిద్ధతగురించి; కరణీ విపరీత అభ్యాసము (తలక్రింద - కాళ్లు పైన) గురించి ఆత్మతత్త్వము గురించి - యోగసాధకుల సౌకర్యమును దృష్టిలో పెట్టుకొని - సంక్షిప్తంగా మరికొంత వివరించ ప్రార్థన.

విష్ణు భగవానుడు : హే బ్రహ్మదేవా! వినండి.

బంధము:

♠︎ ఎడమ కాలి మడమను యోనిస్థానమును (లింగస్థానమును) తాకించుచూ (పార్షి ణాం వామస్య పాదస్య యోనిస్థానే నియోజయేత్),
♠︎ కుడి కాలును నిఠారుగా భూమిపై చాచి ఉంచి (ప్రసార్య దక్షిణం పాదం),
♠︎ చేతితో కుడి పాదమును దృఢముగా తాకించి ఉంచి (పాదం హస్తాభ్యాం ధారయేత్ దృఢమ్),
♠︎ చుబుకమును (గడ్డమును) హృదయస్థానమును తాకించి ఉంచి (చుబుకం హృది విన్యస్య), పూరయేత్ వాయునా పునః।

పూరకము, కుంభకము, రేచకము ఇడ పింగళ (ఎడమ కుడిల విభాగాలలో ఒకసారి తరువాత మరొకటిగా) ప్రాణ నిరోధయోగము నిర్వర్తించటము ‘‘బంధము’’గా చెప్పబడుచున్నది.

మహాబంధము :

ప్రసారితస్తు యత్ పాదస్తం ఊరూ ఉపరి యోజయేత్। విస్తరించబడిన పాదమును (కుడిపాదమును) (ఎడమ) తొడయొక్క పై భాగంలో నియోగించి ప్రాణాయామము నిర్వర్తించటము.

కంఠముద్ర :

మహాబంధము ధరించిన యోగి ఒక్కసారిగా పూరకము చేసి వాయుగతిని కంఠము చుట్టూ త్రిప్పి తెచ్చి, కంఠములో నిలువరించి ఉంచటము.

మహావేధముద్ర :

బంధము (లేక) మహాబంధము ధరించి రెండు ముక్క పుటములలో గాలిని వేగవంతముగా పీల్చి సత్వరముగా వదలటమును ‘మహావేధముద్ర’గా సిద్ధులు ఎల్లప్పుడు అభ్యసించుచున్నారు. అభివర్ణిస్తున్నారు.

ఖేచరీముద్ర :

నాలుకను మడతగా లోనికి కపాల కుహరము (కొండనాలుక) వరకు వ్యాపింపజేసి, దృష్టిని భ్రూమధ్యాకాశములో నిలిపి ఉంచటము. క్రమంగా భ్రూమధ్య నుండి బ్రహ్మరంద్రము వరకు గల ఆకాశములో (మనస్సుతో) విహరించటము. బ్రహ్మరంధ్రమునకు అంతర-బాహ్యముల సంచార యోగాభ్యాసము.

జాలంధర బంధము :

కంఠమును కుంచింపజేసి, హృదయమునందు వాయువును నింపి ఉంచటము. ఇది ‘మృత్యువు’ అను ఏనుగుకు సింహము వంటిది.

ఉడ్యాణ (లేక) ఉడ్డీయాణ బంధము :

ఇడ పింగళనాడుల మధ్యగల సుషుమ్ననాడి యందు ప్రాణ - అపానములను నిశ్చలం చేసి, కుంభకమును అభ్యసించటము.

ఇవన్నీ యోగపుంగవులచే విశదీకరించబడుతోంది.

యోని బంధము<>

❖ పాదము యొక్క మడమ భాగములో పార్‌ష్ణీభాగేన …,
❖ యోని భాగమును (విసర్జకావయము స్థానమును) ఎడమకాలి మడమతో గట్టిగా నొక్కి పట్టి ఉంచి - యోనిమ్ ఆకుంచయేత్ దృఢమ్…., అపానమును పైకి ఎత్తటమును ‘యోనిబంధము’ అంటారు.
❖ అపానవాయువుయొక్క క్రిందవైపు గమనమును నిరోధించి ఆ అపాన వాయువును ఊర్ధ్వముగా ఆకర్షించి, వెనుకకు మరలునట్లు చేసి అపానమ్ ఊర్థ్వమ్ ఉత్థాప్య (విసర్జన స్థానమును ప్రయత్న పూర్వకంగా కొంచెము బిగదీసి ఉంచి, వాయువును వెనుక మరల్చి)
❖ మాలాధారము నుండి శిరో-ఫాలభాగము వరకు వాయువును కుంభకము చేసి ధారణ చేయటము ఇది కూడా యోనిబంధమగుచున్నది.

ఇవన్నీ ఆయా అభ్యాస సూచనా విధములైన ముద్రలు.

ముద్ర = (1) దేహములోని ధారణ (Holding) (2) కేవల కుంభకముతో కూడిన వాయు నిశ్చలత్వము (3) మనస్సును బుద్ధితో నిశ్చలరూపంగా నిలిపి ఉంచటము - అను మూడు ప్రక్రియలు కలిసి ఉన్నట్టిది.

ఇప్పుడు ‘యోగసంసిద్ధి’ ఎప్పుడు జరుగుచున్నది? ఈ ప్రశ్నకు సమాధానం వినండి.

ఎప్పుడైతే….

Ⅰ. ప్రాణము + అపానము (The Air that is being pulled inward into the Body + The Air that is being pushed outward)
Ⅱ. నాదము + బిందువు (హృదయబిందువు)
The Sound + The Point of Prana where from sound is emerging (ఇష్టదైవ నామోచ్ఛారణ - ఇష్టదైవభావన) (శబ్దము + భావన) - The name and the sense)
- ఇవి ఎప్పుడైతే మూలబంధము చేత (Intentionally catching hold of and maintaining unmoved) ఏకత్వము పొందినవిగా అగుచున్నాయో,
- (ఆలోచన - ఆలోచించబడునది ఆలోచించువానితోనూ, భావన - భావించబడునది-భావించువానితోను) ఏకమైనవిగా అగుచున్నాయో….,
అప్పుడు ఆ యోగాభ్యాసి యోగ సంసిద్ధి పొందినట్లే! న అత్ర సంశయః। ఇందులో అనుమానమే లేదు.

మానవుని శరీరము పాదములు నేలను తాకుచు, కపాలము ఊర్థ్వముగా నిర్మితమై ఇద్దానియందు పంచప్రాణ - పంచ ఉప ప్రాణములు వాటి వాటి ధర్మములను అనుసరిస్తూ ప్రవర్తిల్లుచున్నాయి కదా!

అధః శిరశ్చ - శిరస్సును నేలకు తాకించుచూ,
పాదః ఊర్థ్వము - పాదములను ఊర్థ్వంగా (పైకి ధారణ చేయుయోగము - వీపరీతకరణి)
మొదటి రోజు - క్షణకాలము (క్షణం స్యాత్ ప్రథమే దినే)
తరువాత నుండి - రోజుకు ఒక్కో క్షణము చొప్పున అధికంచేస్తూ (క్షణాచ్ఛ కించిత్ అధికమ్ దినే దినే)

ఈ కరణీ విపరీత యోగము అభ్యసించాలి.

అట్టి యోగాభ్యాసి పట్ల -

✤ జఠరాగ్ని వివర్థినీ! దేహంలో జఠరాగ్ని వృద్ధి కాగలదు. ఆకలి పెరుగుతుంది. బాగా తినాలనిపిస్తుంది. తిన్నది చక్కగా జీర్ణమవుతుంది. అజీర్ణము, అల్పంగా ఆహారము తీసుకొనే బలహీనత తొలగుచున్నది.
అల్పముగా ఆహారం తీసుకొనే అలవాటు చేత - అల్పాహారో యది భవేత్, అగ్నిః దేహమ్ హరేత్ క్షణాత్। యోగభ్యాసి పట్ల ఆహారముయొక్క ఆవస్యకత పెరుగుతుంది. ఆహారం తగినంత తీసుకోకపోతే, ‘జఠరాగ్ని’ దేహమును ప్రేగులను దహించగలదు.

✤ జఠరాగ్ని పెరుగుటచే ఆహారము తీసుకొనుచుండగా దేహము పుష్టి పొందగలదు. వ్యాధులు తొలగిపోతాయి. సర్వవ్యాధి వినాశనీ!

✤ షణ్మాషార్ధాత్ (షణ్మాసపు అర్థకాలంలో 3 నెలల కాలం) విపరీతకణిని అభ్యసించటం చేత ముసలితనముయొక్క గుర్తులైనట్టి ముడతలు తొలగుతాయి. వార్థక్య ఛాయలుతొలగిపోతాయి. (మొట్టమొదటి 1, 2 ని।।లతో ప్రారంభించి క్రమంగా) ప్రతి రోజు యామము (గడియకాలము–45 ని.లు) ఈ అధశ్శిరశ్చ ఊర్థ్వపాదమ్ ధారణారూపమగు కరణీ విపరీత యోగాభ్యాసము చేయుటచే కాలమును జయించి ‘కాలజిత్’ అగుచున్నాడు. త్రికాలములలో నిత్యసత్యము అయినట్టి ఆత్మతత్త్వభావనయొక్క అనునిత్యత్వము (‘కాలజిత్ లక్షణము’) సిద్ధించుచున్నది.

‘వజ్రోళీ’ అభ్యాస ఫలము : ‘‘కేవల కుంభక-జీవ బ్రహ్మైక్యభావ-మహామౌనానంద-యోగసాధనా విశేషము’’

వజ్రోళీ సిద్ధి లభించిన యోగి యిక సిద్ధయోగియే! సిద్ధపురుషుడే! ఆతడు ఈ శరీరముయొక్క రాకపోకలు, ఆవల-ఈవల అంతా ఎరిగినవాడై, సహజము-నిత్యము అగు అతీతస్థితుడై ఉంటాడు. ఈ ‘జగత్తులు’ అను స్వప్న దృశ్యముల రాకపోకలు ఎరిగినవాడై ఉంటున్నాడు.

అదియే ఆత్మాకాశ విహారరూపమగు ఖేచరీ యోగము యొక్క తత్త్వ పరాకాష్ఠార్థము. ఖేచరుడై స్వీయ వినోద విన్యాసంగా జన్మ వ్యవహారములుగల స్వకీయ ఉద్యానవనములో విహరిస్తున్న ఆత్మసంచార ఆనందమును యోగవిద్యాసిద్ధుడు పొందుచున్నాడు.

అమరోళీ:
యోగ విద్య - యోగాభ్యాస ఫలంగా, ఆ యోగి జన్మ, జన్మాంతర కర్మ కర్మాంతర విషయములకు విషయుడే కానట్టి ‘అమరీ’ స్థానము చేరిన వాడై ఉంటున్నాడు. ‘ఇదంతా లేదు - ఇదంతా నేనే’ అనే ‘ఉభయ సత్ఫలరూపమగు నస్యయోగమును’ ప్రతిరోజు, ప్రతి సంఘటన - సందర్భములలో సుశిక్షితుడగుచూ ‘వజ్రోళియోగము’ అభ్యసించువాడు, అట్టి యోగ-అనునిత్యత్వము ను సిద్ధించుకొన్నప్పుడు, ‘అమరోళీయోగి’ అని పిలువబడుచున్నాడు.

రాజయోగి:
⌘ ఒక చక్రవర్తి సమక్షంలో ఆయన అనుజ్ఞచే మంత్రులు ఒక ‘నాటకము’ను వేయించుచున్నప్పుడు, ఆ చక్రవర్తి ఆ నాటకమును వినోదముగా సందర్శిస్తూ, చిరునవ్వులు చిందిస్తున్న రీతిగా…
⌘ ఒక కథా రచయిత తాను వ్రాసిన కథను చదువుతూ వినోదిస్తున్న విధంగా…
⌘ ఒక స్వప్న ద్రష్ట తెల్లవారి లేచిన తరువాత రాత్రి తాను చూచిన స్వప్న దృశ్యమును మనోఫలకంలో చూచురీతిగా

ఈ జగత్తును తన ముఖ్యమంత్రియగు ‘బుద్ధి’, సాంస్కృత మంత్రియగు మనస్సు అందిస్తున్న వినోదముగా దర్శించుచూ, ‘రాజయోగి’ అగుచున్నాడు.

సర్వలోకాంతర్గతమైన ప్రయోజనములను, సంగతులను, సందర్భములను, సంబంధములను, బాంధవ్యములను వాటి వాటి పరిధులన్నీ బుద్ధిచే అధిగమించినవాడై, నిష్పన్నుడు (uncatchable by worldly events) అయి, యోగ సాధనల ఫలితంగా వివేక వైరాగ్య సంపన్నుడై చివరికి ‘రాజయోగి’గా వెలయుచున్నాడు.

ఈ విధంగా యోగ మార్గంలో

వజ్రోళీ     →   అమరోళీ  → రాజోళీ

అను-వరుసక్రమంగా చివరికి రాజయోగి అయి ప్రకాశించుచున్నాడు.

(వజ్రోళి = ‘అన్యము’ పట్ల అతీతత్వ ధారణ.
అమరోళి = అమృత స్వరూపమగు, కాలాతీతమగు స్వస్వరూప ధారణ.
రాజయోగి = సమస్తము స్వకీయ కల్పనగా ధారణ).

గురువర్యులు : విష్ణుస్వరూపులగు ప్రియ శిష్యజనులారా! ఈ విధంగా బ్రహ్మదేవుడు - విష్ణు - భగవానుల లోకశ్రేయోదాయకమగు ‘సంవాదము’ చెప్పుకున్నాము.

పురుషోత్తముడగు విష్ణు భగవానుడు యోగ యోగీశ్వరుడై, మహాతపోధనుడై, జగద్గురువై యోగ మార్గన్వేషములకు, యోగసాధకులకు వారివారి మార్గములలో మార్గమంతా కాంతి పుంజములతో నింపి చీకటిని పారత్రోలు దీపముగా వెలయుచున్నారు. అట్టి విష్ణుభగవానునికి నమస్కరిస్తూ యోగ-ధ్యాన మార్గములలో ఆ భక్తవత్సలుని శరణువేడుచున్నాము.
ప్రియాతి ప్రియమగు మమాత్మానంద స్వరూప శ్రోతమహాజనులారా!

ఈ సంసార సముద్రము అతి భయంకరమైనది, బహుచమత్కారమైనది కూడా! ఎంత చిత్రవిచిత్రములు ఇందులో సందర్భమగుచున్నాయో, గమనిస్తూ ఉంటే బహు ఆశ్చర్యం!

→ పుట్టిన పసిబాలుడుగా ఏ స్త్రీ (మాతృ) స్థనముల నుండి జాలువారు పాలను త్రాగటానికి వేగిరపడుచూ ఏడ్చుచున్నాడో, తల్లిపాలు త్రాగుచూ ఆకలి తీరి ఆనందిస్తున్నాడో…,అట్టి స్థనములను యవకుడై శృంగార భావములతో పీడించి ఆనందిస్తున్నాడు. యస్తనః పూర్వపీతః, తం నిష్పీడ్య ముదమ్ అశ్నుతే!
→ ఏ యోని నుండి (మాతృగర్భమునుండి) బయల్వెడలి ఈ పాంచభౌతిక ప్రపంచంలో ప్రవేశించి దేహధారి అయి అటూ - ఇటూ తిరుగాడుచున్నాడో, ఆ యోనియందే శృంగార - ఉద్రేకమును పొంది రమించుచున్నాడు. యస్మాత్ జాతో భగాత్ పూర్వమ్, తస్మిన్ యేవ భగే రమన్!
→ ఎవ్వరు (వర్తమానవ జన్మలో) తల్లియో, ఆమె యే (మరొక జన్మలో) భార్యగా అగుచున్నది. ఎవరు భార్యయో, ఆమె (మరొక ఉపాధిచే) తల్లి అగుచున్నది. యా మాతా స పునః భార్యా! యా భార్యా మాతృకైవ హి!
→ ఎవ్వరు ఇప్పుడు తండ్రియో ఆతడు మరొకప్పుడు (మరొక ఉపాధిచే) కుమారుడుగా అగుచున్నాడు. ఎవ్వడు ఇప్పుడు కుమారుడో ఆతడు ఆ జీవునికి తండ్రిగా అగుచున్నాడు. యః పితా స పునః పుత్రో। యః పుత్రః స పునః పితా।

ఈ విధంగా - ఏవం సంసార చక్రేణ ‘కూప చక్రే ఘటా’ ఇవ, భ్రమంతో యోని జన్మాని కృత్వా లోకాం తు సమశ్నుతే। - నూతిలో త్రాడుకు కట్టబడి బొక్కెన (Bucket) నూతిలో పైకి - క్రిందికి తిరుగాడుచున్న విధంగా…, ఈ జీవుడు భ్రమాత్మకమగు సంసార కూపంలో అనేక జన్మ పరంపరల రూపంగా ఒక యోనిలో ప్రవేశించిన, జీవించి, మరణించి మరొక యోనిలో ప్రవేశించుచూ లోక లోకాంతరములలో తిరుగాడుచున్నాడు.

ఈ లోకములు, ఈ దేహ దేహాంతర వ్యవహారములు - ఇవన్నీ ఆత్మయందే కల్పితములై ప్రదర్శనములుగా అగుచున్నాయి! ఇది ఎంత ఆశ్చర్యం!

⌘ మర్త్య - పాతాళ - స్వర్గ త్రయోలోకములు…,
⌘ ఋక్ - యజుర్ - సామ త్రయోవేదములు…,
⌘ ప్రాతః, మధ్యాహ్న, సాయంత్ర = గాయత్రీ - సావిత్రీ - సరస్వతీ త్రిసంధ్యలు…,
⌘ ఉదాత్త (Upper) - అనుదాత్త (Lower) - స్వరిత (in between) త్రిస్వరములు…,
⌘ (యజ్ఞ విధానములోని) గార్హపత్య - దక్షిణ - ఆహవనీయ త్రయో అగ్నులు…
⌘ సత్వ - రజో- తమో త్రిగుణములు…

ఇవన్నీ కూడా త్రయక్షర రూపమగు (అ-ఉ-మ) ‘ఓం’ నందు నిబిళీకృతమై ఉన్నాయి. పై చెప్పిన త్రయీ రూపములన్నీ మట్టిబొమ్మలతో మట్టివలె ఓంకారము చేతనే నిర్మితమై, ఓత ప్రోతమై (ఒకే దారము వస్త్రములో నిలువు-అడ్డముగా నేయబడు తీరుగా) ఉన్నాయి.

అట్టి ఓంకారమే ‘ఆత్మ’కు సంజ్ఞ! అన్ని ప్రయత్నములు, ఆత్మసిద్ధికొరకే. ఎందుకంటే, ఆత్మయే సత్యము! నిత్యము! సర్వము! ఆత్మయొక్క సంప్రదర్శనా చమత్కారమే ఇదంతా! ఎప్పుడూ ఎక్కడా ఏదీ ఆత్మకు అన్యమై లేదు! ఉండబోదు! ఉండి ఉండలేదు.

పుష్పము యొక్క మధ్యభాగంలో సుగంధము ఏ విధంగా ప్రత్యక్షమై ఉంటుందో, ఆ విధంగా లోక - వేద - సంధ్య - స్వర - అగ్ని - గుణ త్రయీ విశేషములలో ఆత్మ ప్రత్యక్షమై ఉన్నది. ఆత్మలోనే ఇవన్నీ ఓత - ప్రోతమై ఉన్నాయి.

పాలలో నేయి అంతటా ఉన్నట్లుగా, సర్వజీవుల అంతర్ - బహిఃస్థానములందు, 14 లోకములందు ఆత్మ అంతర్గతమై ఉన్నది. అంతటా ఆత్మయతే ఓతప్రోతమైయున్నది.

తిలలలో (నువ్వులలో) అంతటా నూనె దాగి ఉన్నతీరుగా, సర్వజీవులయందు ఓంకారరూపమగు ఆత్మ సర్వత్రా అంతరాంతరమై ఉన్నది.

పాషాణములో (బంగారు ఖనిజ ఖండములలో) బంగారము దాగి ఉన్నట్లు, సర్వజీవులలో అజ్ఞానముచే కప్పబడి ఆత్మ ప్రకాశించుచున్నదై ఉన్నది. లోహపరిశుద్ధిచే బంగారము లభించునట్లుగా, మనో బుద్ధులలోని దృశ్యభ్రమలరూపమగు సర్వదోషములు తొలగించుకొనుటచే ఆత్మానుభవము సిద్ధించుచున్నది.

అట్టి ‘ఆత్మాహమ్’ స్వానుభవముచే సమస్తము స్వస్వరూప సత్-చిత్-ఆనంద చమత్కారమై, సమస్తము లీలా-క్రీడా-వినోద ఆనంద భరితమై స్వానుభవమగుచున్నది.

హృది స్థానే స్థితమ్ పద్మమ్: హృదయ స్థానములో ఒక పద్మము సంస్థితమై ఉన్నది.

తస్య వక్త్రమ్ అధోముఖమ్: అద్దాని ముఖము క్రిందవైపుగా (అధోముఖంగా) ఉన్నది.

ఊర్ధ్వనాళమ్ - అధో బిందుమ్ : నాళము ఊర్ధ్వముగాను, బిందువు (A point) క్రిందకు గాను ఉన్నది.

తస్య మధ్యే స్థితః మనః : ఆ బిందువుయొక్క మధ్యలో మనస్సు సంస్థితమై యున్నది. అట్టి మనస్సునందు పరమ పురుషుడు సంస్థితుడై ఉన్నారు.

అట్టి హృదయపద్మము…..

‘అ’కార శబ్దోపాసనతో రెక్క విప్పుకొనుచున్నది.  
‘ఉ’కార శబ్దోపాసనచే వికశించుకొనుచున్నది.  
‘మ’కార శబ్దోపాసనచే నాదము వినబడుచున్నది.  
‘అర్ధమాత్ర’ చే పద్మము మధ్యగా గల చంచలమగు మనస్సు నిశ్చలమగుచున్నది.

అట్టి నిశ్చలమగు మనస్సుచే యోగయుక్తాత్మునకు స్వస్వరూప అఖండాత్ముడు సందర్శితుడగుచున్నాడు.

అట్టి పరమాత్మ దర్శనముచే,

• శుద్ధ స్పటికముతో సమానము,
• కళంకరహితము, నిష్కళంకము,
• సర్వపాప దృష్టులను పావనముగా చేసి వేయునది,

అగు తత్ పరమపదము లభించుచున్నది.

తాబేలు తనయొక్క చేతులను కాళ్లను, శిరస్సును వెనుకకు మరల్చి తనయందే ధరించినదై యున్నరీతిగా….యోగి కూడా నవద్వారములను వాయుపూరణ రేచకములతో మూసివేయుచున్నాడు. పైన - లోపలి నిశ్వాసనము (రేచకము) ద్వారా నవద్వారములలో సహజకుంభకముచే మనస్సుయొక్క ప్రవేశమును నిరోధించుచున్నాడు. నిషిద్ధముగా చేయుచున్నాడు.

ఘటమధ్యే యధా దీపో నివాతః కుంభకం విదుః। కుండ మధ్యలో ఏ విధంగా అయితే వాయుచలనము లేనట్టిదై నిశ్చలముగా దీపము వెలుగుచున్నదో యోగి కూడా →

నిషిద్ధైః నవభి ద్వారైః : నవద్వారములలోకి ప్రసరించుచున్న ఇష్ట అయిష్ట రూపములతో కూడిన మనస్సును నిరోధించినవాడై

నిర్జనే, నిరుపద్రవే : ‘అఖండ ఆత్మ’రూపుడనగుటచే, సర్వులు, సర్వము అట్టి అఖండాత్మరూపులే కనుక, నిర్జనుడై (ఒంటరి వాడ, చుట్టమొకడు లేడు - వామన చరిత్ర - మహాభాగవతము - పోతనామాత్యులవారు) ఎటువంటి జన్మ - మృత్యు - జరా - వ్యాధి - సుఖ - దుఃఖ - సంబంధ - అనుబంధ సాంసారిక ఉపద్రవములచే ఏమాత్రము స్పృశించబడనివాడై…,

నిశ్చింతైః : లోకముల అంతర్ విశేషముల గురించిన చింతలను కించిత్ కూడా హృదయములో లేనివాడై,

ఈ పాంచభౌతిక జగత్‌దృశ్యమును ఇంద్రియార్థముల మేళన కల్పనుగాను, స్వప్న సదృశంగాను, ఇంద్రజాల కల్పనగాను, స్వకీయ కథాకథన విశేషముగాను, అనేక వాయిద్యములతో కూడిన సంగీత సమ్మేళనము గాను - నిశ్చింతగా దర్శించుచూ…

తనయొక్క యోగాభ్యాస బలంచేత కేవల - అఖండ - సర్వస్వరూప సర్వాత్మక ‘ఆత్మ మాత్రుడు’ అయి శేషించినవాడై ఉంటున్నాడు.

యోగులందరికీ మార్గము, లక్ష్యము అదియే అయి ఉన్నది. అట్టి యోగసిద్ధుడే యోగాభ్యాసకులకు మార్గదర్శి.